Kornoelje: Snoeien, planten en planten

Kornoeljes kunnen uitgroeien tot indrukwekkende struiken en bomen. Ze verrukken met hun kleurrijke herfstkleuren en sommige dragen eetbare vruchten. Wij stellen de veelzijdige kornoeljes voor en geven tips over aanplant en verzorging.

De robuuste kornoeljes (Cornus) kan op de meest uiteenlopende manieren worden gebruikt in het tuinontwerp. We geven tips over het planten, vermeerderen en verzorgen van kornoeljes.

Kornoelje: oorsprong en eigenschappen

De kornoelje, ook wel kornoelje genoemd, vormt een geslacht binnen de kornoeljesfamilie (Cornaceae). De winterharde struiken tot kleine bomen komen vooral voor in de gematigde tot subpolaire zones van het noordelijk halfrond. Daar bewonen ze vochtige weiden, bossen en struikheggen. Talrijke soorten zijn afkomstig uit Noord-Amerika of Oost-Azië, met name uit Japan, Korea en China. Inheemse kornoeljes zijn de kornoelje (Cornus mas) en de Bloedrode kornoelje (Cornus sanguinea).

De overblijvende kornoeljes worden meestal 2 tot 6 m hoge en vaak even brede, meerstammige houtige planten, maar er zijn ook Cornus als bodembedekker. Op enkele uitzonderingen na staan de bladeren van de kornoelje tegenover elkaar op de scheuten en zijn ze spits en eirond tot elliptisch. Veel bladverliezende soorten verrijken de tuin met heldere herfstkleuren en opvallende gele of rode scheuten. Sommige kornoeljes zijn groenblijvend, bijvoorbeeld de pagodekornoelje (Cornus controversa).

De bloemen van de kornoelje staan in paraplu pluimen of hoofdjes, vaak omlijst door grote, witte tot roze schutbladeren. Maar is de kornoelje bij-vriendelijk? Cornussoorten behoren tot de nectar- en stuifmeelrijke bloeiende planten en worden daarom gemakkelijk bezocht door bijen en andere insecten. De vruchten van de kornoelje rijpen vanaf midzomer. Het zijn individuele tot samengestelde steenvruchten die meestal eetbaar zijn. In het geval van de Aziatische bloeiende kornoelje (Cornus kousa) en de kornoelje, deze worden gebruikt als hoogproductieve wilde vruchten.

Wanneer bloeit de kornoelje? Kornoeljes bloeien heel verschillend tussen februari en augustus, afhankelijk van de soort. In ons artikel over kornoeljessoorten en -variëteiten geven we een overzicht van de belangrijkste soorten en hun kenmerken, zoals groeihoogte, bloeitijd en eisen aan de standplaats.

Kornoeljes planten: locatie, planttijd en co.

Bij het planten van kornoeljes moet niet alleen rekening worden gehouden met de locatiekeuze, maar ook met de juiste werkwijze en plantafstand.

De juiste locatie voor kornoeljes

Kornoeljes geven de voorkeur aan plaatsen in de volle zon tot gedeeltelijke schaduw, zelden ook in de schaduw. Het onderste deel van de stam en de wortelzone moeten echter altijd goed in de schaduw, koel en vochtig zijn. De meeste soorten voelen zich thuis in frisse, goed gedraineerde en voedselrijke grond met een neutrale tot licht zure pH. Hogere pH-waarden met kalkhoudende grond verdragen alleen Cornus alba en Cornus sanguinea goed.

Procedure voor het planten

De meeste kornoeljes groeien uit tot statige struiken tot kleine bomen. Ze zijn daarom meer geschikt voor beplanting in perken en niet voor potcultuur. Afhankelijk van de breedte van de groei moeten kornoeljes in de tuin worden geplant op een afstand van 3 tot 6 m van andere planten. Een mulchlaag of lage onderbeplanting van de solitaire kornoelje ziet er niet alleen natuurlijker uit, maar schaduwt ook het wortelgebied en houdt de grond vochtig. Bodembedekkende vaste planten zoals levermos (Hepatica), klimop (Hedera helix), kattenkruid (Nepeta), paarse lelie (Heuchera) of feeënbloemen (Epimedium). Kornoelje is ook populair als haag, waarbij meerjarige, struikachtige, dichte planten geschikt zijn.

Lage soorten zoals de dwergkornoelje ‘Kelseyi’ of de kruipende tot bodembedekkende kornoeljes Cornus canadensis en Cornus suecica kan echter in potten en plantenbakken worden gekweekt. Als bosbewoners geven deze twee soorten de voorkeur aan een vrij zure bodem. Hier bevelen wij onze veengereduceerde Plantura Organische Zure Grond aan, die kan worden gebruikt voor plantenbakken of om een moerasbed in de tuin te creëren. Sommige kornoeljes, zoals de kornoelje, kunnen ook als bonsai worden gekweekt.

De optimale tijd om kornoeljes te planten is in de herfst (tussen oktober en november), wanneer de bladeren zijn gevallen. Een vers geplante kornoelje vormt dan vooral wortels en kan het jaar daarop al een goede groei vertonen. Of plant in het vroege voorjaar, maar let vooral op een goede watervoorziening in de zomer.

Op de toekomstige locatie moet ongewenst onkruid worden verwijderd en moet de grond uitgebreid worden omgespit en losgemaakt alvorens te planten. Magere gronden kunnen in deze stap worden verrijkt met rijpe compost. Graaf nu een voldoende groot plantgat, ongeveer twee keer zo groot als de kluit. Plaats de kornoelje erin, maar niet dieper dan hij eerder in de pot zat, en vul het plantgat met aarde. Verdicht de grond rondom licht en vorm een gietrand voor grotere struiken en bomen. Op aan de wind blootgestelde plaatsen kan het nodig zijn de kornoeljesplanten vast te binden met palen en kokostouw om ze overeind te houden. Tenslotte krachtig water geven.

In één oogopslag: Kornoeljes planten

• Soortafhankelijke plantafstand voor solitaire struiken en bomen, gewoonlijk tussen 3 en 6 m.
• Bodembewerking: wild onkruid verwijderen, grote oppervlakken losmaken, zo nodig organisch materiaal inwerken.
• Graaf een groot plantgat en plant de kornoelje.
• Opvullen met substraat, licht aandrukken en een bewateringsrand vormen.
• Bind grote struiken of bomen vast aan een staak en geef water.
• Onderbeplanting met lage vaste planten of mulch om de wortelzone te beschadigen.

De juiste zorg

Kornoeljes vereisen geen buitengewone verzorgingsmaatregelen. We geven tips voor het snoeien van kornoeljes en voor het geven van water en voedingsstoffen.

Bemesting en bewatering

Voldoende vocht en een goede toevoer van voedingsstoffen zijn essentieel voor krachtige kornoeljesplanten. Geef in hete, droge perioden regelmatig water als de kornoelje in een container is geplant of pas in een bed is geplant en nog geen diep wortelstelsel heeft kunnen ontwikkelen.

Kornoeljes hebben een gemiddelde tot hoge behoefte aan voedingsstoffen. Bemest kornoeljes in het voorjaar bij het uitkomen van het blad, zowel in potten als in perken. Een overwegend organische langzaam vrijkomende meststof, zoals onze Plantura Organische Universele Meststof, is ideaal voor onderhoudsbemesting. De dierproefvrije, stofarme korrels worden gewoon rond de plant gestrooid, licht ingewerkt en van water voorzien. In de loop van de maanden geven bodemorganismen de daarin aanwezige voedingsstoffen vrij voor de plantenwortels, waardoor overbemesting of uitspoeling wordt voorkomen. Voor potplanten kunnen de mestkorrels bij het verpotten gewoon door de verse potgrond worden gemengd.

Snoeien van kornoelje

Veel kornoeljes zijn snoeitolerant en kunnen regelmatig in vorm worden gesnoeid, wat vooral belangrijk is voor haagplanten. Dogwood bomen en grote struiken hoeven zelden gesnoeid te worden. Hier worden alleen dode, zieke of gewonde takken weggehaald. Cornusstruiken met kleurrijke scheuten, zoals Cornus alba, Cornus sericea of Cornus sanguinea, kan elk jaar flink gesnoeid worden, omdat alleen jonge scheuten de heldere kleuren tonen. De juiste tijd voor het snoeien van kornoeljes is in het vroege voorjaar, voordat de bladeren verschijnen.

Veel voorkomende kornoeljeziekten

Kornoeljes zijn over het algemeen robuust en worden zelden door ziekten of plagen aangetast. In ongunstige jaren kan echte meeldauw (Erysiphaceae) op de bladeren voorkomen. Bij wateroverlast kan wortelrot ontstaan. Een geschikte locatiekeuze vóór het planten, een drainagelaag en een goede waterafvoer in de plantenbakken voorkomen dit. De gemeenschappelijke komma-schaal (Lepidosaphes ulmi) en de paardekastanjeschaal (Pulvinaria regalis) zuigen plantensap, wat kan leiden tot misvormingen en het afsterven van jonge bladeren en scheuten. Alleen ernstige aantastingen vereisen een behandeling – meestal zorgen bladluisetende nuttige insecten ervoor.

Een veel voorkomende ziekte van kornoeljes is kornoelje anthracnose, veroorzaakt door de schimmel Discula destructiva. Vanaf het late voorjaar vormen zich vlekken op bladeren en schutbladeren, meestal van onder naar boven. Bovendien verschijnen er kankers op de scheuten en kan de struik geheel of gedeeltelijk afsterven. Als zieke of beschadigde delen onmiddellijk worden weggesneden en verwijderd, kunnen de planten worden gered. Bloeiende kornoeljes (Cornus florida) en Nuttall’s kornoelje (Cornus nuttallii).

Is Cornus winterhard?

De meeste kornoeljessoorten zijn betrouwbaar winterhard tot onder – 20 °C en hebben geen winterbescherming nodig, behalve in strenge winters. Kornoeljes in bakken kunnen buiten worden overwinterd als het grondvolume groot genoeg is en er een isolerende laag van jute of vlies wordt toegevoegd om te voorkomen dat de pot doorvriest. Bonsaibomen daarentegen moeten altijd vorstvrij overwinteren. Late vorst in het voorjaar kan gevoelige soorten zoals de bloeiende kornoelje beschadigen. Als vriestemperaturen dreigen, moeten deze struiken of bomen korte tijd goed worden ingepakt.

Kweek van kornoeljes

Dogwoods kunnen typegetrouw worden vermeerderd via uitlopers, stekken en houtige stekken. In de zomer kunnen stekken worden vermeerderd via de nog zachte scheuttoppen. In de herfst kunnen ontbladerde stekken worden afgesneden en beworteld in een vochtig zand-aarde mengsel. Sommige soorten vormen uitlopers die met een scherpe spade kunnen worden afgesneden en in de herfst kunnen worden verplant. Vermeerdering is ook mogelijk via kornoeljezaden uit de vruchten. Om statige planten te verkrijgen, moeten echter meerdere jaren worden gepland. De zaden zijn koude kiemers en hebben daarom een koude periode van enkele weken nodig voordat ze ontkiemen.

Is kornoelje giftig?

Bij sommige soorten, zoals de inheemse bloedrode kornoelje, zijn de schors, de bladeren en de wortels als licht giftig geclassificeerd. Dit geldt zowel voor mensen als voor huisdieren die zich met de planten voeden. Voor paarden daarentegen worden de bladeren van de kornoelje als niet-giftig beschouwd. De bladeren van kornoelje hebben kleine haartjes die op een gevoelige huid allergische contactdermatitis kunnen veroorzaken. Daarom is het beter om handschoenen te dragen bij het snijden van de planten. De vruchten van veel kornoeljes, vooral de kornoelje en de vruchten van de kornoelje, kunnen echter rauw of verwerkt worden gegeten.

Een inheemse wilde en haagplant die vaak samen met kornoelje wordt geplant is de meidoorn (Crataegus). Wij vertellen u alles wat u moet weten over de eigenschappen, de vereisten en het gebruik ervan.