Lindeboom: planten, snoeien en planten

Ze zijn gemakkelijk te verzorgen, kunnen goed tegen warm en droger weer en zijn diep geworteld in onze Duitse cultuur. Wie een nieuwe boom voor zijn tuin zoekt, vindt hier alle informatie over de linde.

Eeuwenlang hebben lindebomen (Tilia) speelt een grote rol in onze cultuur en mythologie. Ook nu nog zijn de soms zeer statige bomen vaak te vinden op stadhuispleinen in het centrum van steden. Lindebomen zijn warmteminnend, insectenvriendelijk en tegenwoordig zijn er rassen in allerlei maten, dus er is voor elk wat wils. Daarom behoren lindebomen tot de meest voorkomende bomen in steden. In dit artikel leert u hoe u lindebomen in de tuin kunt planten, wat hun kenmerken zijn en waar u op moet letten bij de verzorging ervan. We laten ook zien welke ziekten en plagen lindebomen kunnen aantasten.

Lindeboom: bloem, bladeren en eigenschappen

Lindebomen worden ingedeeld bij de mallow familie (Malvaceae). Er zijn wereldwijd ongeveer 50 soorten lindebomen. In Duitsland komt de grootbladige linde (Tilia platyphyllos), de lijsterbes (Tilia cordata) en een hybride tussen beide soorten, de Hollandse linde (Tilia x vulgaris), zijn vertegenwoordigd. De oorspronkelijke verspreiding van lindebomen strekt zich uit over de gematigde streken van Noord-Amerika, Europa en Azië. De bladeren van veel lindesoorten zijn hartvormig, daarom worden lindebomen ook wel liefdesbomen genoemd.

Tip: Een andere bijzondere eigenschap van loof is dat het erg lekker ruikt, vooral in de herfst als het van de boom valt, goed afbreekt en uitstekende compost maakt.

Lindebomen worden tussen de 15 en 40 meter hoog, afhankelijk van de soort en de variëteit. Ze kunnen meer dan 1.000 jaar leven, wat te danken is aan hun hoge kiemkracht – ze kunnen altijd weer uitlopen na beschadiging en ziekte. Lindebomen ontwikkelen in de eerste jaren van hun groei een penwortel; het wortelstelsel van oudere bomen is daarentegen hartvormig. Daarom kunnen lindebomen ook goed worden gebruikt om hellingen te verstevigen.
Bovendien ontwikkelen lindebomen secundaire wortels, die een beslissend voordeel bieden: Lindebomen hebben weinig mechanismen die beschermen tegen schimmelaanvallen. Zo komt het vaak voor dat de stam wordt aangetast en verteerd door schimmels en dat de boom van binnenuit hol wordt naarmate hij ouder wordt. Dit betekent echter meestal niet de dood van de bomen, want de secundaire wortels groeien naar beneden in de stam en blijven zo zorgen voor de water- en voedselvoorziening van de bomen.
De vruchten van lindebomen zijn bolvormige tot eivormige noten die in hun geheel afvallen. Een droog schutblad dient als vliegende hoorn voor de verspreiding door de wind.
Ondanks dit alles zijn lindebomen nogal zwak in concurrentie, en daarom worden ze nauwelijks aangetroffen in moderne bossen.

Wanneer bloeien lindebomen? De bloeiperiode van de zomerlindes begint begin tot midden juni, twee weken later gevolgd door de winterlindes. Met tot 60.000 roomwitte en aangenaam geurende bloesems zijn lindebomen niet alleen een ware pracht voor ons mensen, maar ook een insectenmagneet en een enorme bijenweide. Lindebomen leveren dus weer voedsel voor de ijverige diertjes als de meeste andere bomen allang zijn verwelkerd. Dit maakt de linde tot een zeer belangrijke bijenkorfplant voor de honingproductie. Tegelijkertijd markeert de lindebloesem het begin van de fenologische hoogzomer.

De mooiste lindesoorten en variëteiten voor de tuin

Naast soorten als zilverlinden (Tilia tomentosa) of Amerikaanse lindebomen (Tilia americana), hebben we voornamelijk winter- en zomerlindes en hun hybride vorm, de Hollandse linde. Er zijn verschillende variëteiten van, die vooral verschillen in grootte en breedte van de kroon.

Winterlinde

Winterlindes hebben vaak een prachtig herfstloof. Ze hebben een matige behoefte aan voedingsstoffen en passen zich goed aan de bodem aan. Ze verdragen gewoonlijk goed stedelijke klimaten en korte droge periodes.

• Tilia cordata “Greenspire”: Deze lindevariëteit is een van de bekendste en meest gevestigde variëteiten in de steden. Hij wordt 13 tot 20 m hoog en wordt beschouwd als zeer droogte- en hittetolerant. De eivormige, gesloten kroon van Tilia cordata ‘Greenspire‘ kan tot 13 m breed worden.
• Tilia cordata “Rancho”: Met een hoogte van 8 tot 12 m is ‘Rancho’ nog kleiner dan ‘Greenspire’ en dus perfect voor veel tuinen. Dit kalkras groeit langzaam, is zeer windbestendig en wordt meestal niet door bladluizen aangetast. De kroon van ‘Rancho’ is aanvankelijk smal en monotoon, maar wordt bij het ouder worden ronder en kan een breedte tot 8 m bereiken.
• Tilia cordata “MontoDit is een van de kleinste cultivars van de grootbladige linde. Monto’ wordt slechts 4 tot 5 m hoog, groeit zeer langzaam en is bijzonder door zijn bolvormige kroonvorm. Er zij echter op gewezen dat “Monto” zelden bloeit en vrucht draagt. Bovendien is het ras nogal gevoelig voor bladvlekkenziekte.

Zomerlinde

Zomerlindes zijn veel veeleisender dan winterlindes. Ze houden van gelijkmatig vochtige, diepe en voedselrijke grond. Ze zijn ook warmteminnend en gevoelig voor vorst, droge lucht, droogte, luchtvervuiling en verzilting van de bodem. Daarom zijn ze alleen geschikt voor bepaalde locaties.

• Tilia platyphyllos “Fastigiata”: Door de steil omhoog groeiende scheuten heeft deze cultivar een interessante, smalle piramidale vorm. Onder goede groeiomstandigheden bereikt ‘Fastigiata’ een hoogte van 25 tot 30 m en blijft zeer slank met een breedte van slechts 3 tot 4 m.
• Tilia platyphyllos “Zelzate”: Met zijn hoogte van 12 tot 20 m is ‘Zelzate’ een wat kleinere, maar snelgroeiende cultivar. Zelzate’ wordt gekenmerkt door zijn dichte, eivormige tot piramidale kroon die 4 tot 5 m breed wordt. De boom wordt als zeer ziektebestendig beschouwd.
• Tilia platyphyllos “Örebro”: De naam geeft al aan dat dit een ras uit Zweden is. Het werd daar vermeerderd vanaf 1935. Örebro’ heeft een vrij langzame groei en bereikt een hoogte van 15 tot 18 m. De zijtakken groeien aanvankelijk sterk rechtop. De zijtakken, die aanvankelijk sterk rechtop groeien, buigen na ongeveer 10 jaar naar beneden en geven ‘Örebro’ een eivormige kroon. Een ander bijzonder kenmerk van deze zomerlinde is dat hij zeer rijk bloeit en intens geurt.

Enkele andere interessante soorten

• Henry’s lindeboom (Tilia henryana): Henry’s linde is een soort die tot 12 m hoog wordt en afkomstig is uit China. Tilia henryana heeft bijzondere, harig aandoende, dieper gezaagde bladeren en bloeit pas in augustus, waardoor hij erg populair is bij imkers. Jonge bomen moeten tegen vorst worden beschermd, oudere bomen van de soort Tilia henryana zijn echter winterhard tot ongeveer -12 °C.
• Japanse linde (Tilia japonica): Tilia japonica komt oorspronkelijk uit Oost-China en Japan en verschilt nauwelijks van de gewone linde die wij kennen. Alleen het aantal chromosomen verschilt: de Japanse linde heeft twee keer zoveel chromosomen.
• Hollandse linde (Tilia x europaea): De Hollandse linde is een natuurlijke kruising tussen de grootbladige en de kleinbladige linde. Hij wordt tot 40 m hoog en heeft een zeer variabele, vrij brede kroonvorm. Hollandse linden behoren tot de meer vorstbestendige soorten, maar zijn gevoeliger voor bladluizenplaag.

Tip: Het uiterlijk van zomer- en winterlindes lijkt sterk op elkaar en een onderscheid kan alleen worden gemaakt op basis van kleine kenmerken. Zo zijn de bladeren van winterlindes aan de bovenkant onbehaard, terwijl zomerlindes aan de bovenkant behaard zijn. De vruchten van winterlindes zijn zacht en pletbaar, die van zomerlindes hard en duidelijk geribbeld. De bomen kunnen ook worden onderscheiden door hun schors: De schors van winterlindes is vaak al veel eerder verhoogd, geribbeld en in de lengterichting gespleten, terwijl zomerlindes zelfs op middelbare leeftijd nog enigszins fijn gegroefd zijn.

Aanplant van lindebomen: plaats en procedure

Qua locatie zijn lindebomen vrij weinig veeleisend. Ze geven de voorkeur aan zonnige tot halfschaduwrijke en warme plaatsen. De grond moet idealiter goed gedraineerd en belucht zijn. Winterlindes verdragen echter ook wisselend vocht. Bovendien hebben lindebomen over het algemeen een matige behoefte aan voedingsstoffen en kunnen ze goed tegen een enkele droge periode. Er zijn echter duidelijke verschillen tussen zomer- en winterlindes:
Zomerlindes hebben meer warmte nodig en hebben meer behoefte aan voedingsstoffen. Ze geven de voorkeur aan grond met een hogere pH-waarde, dus bekalken vóór het planten en ook op gezette tijden daarna kan nuttig zijn, bijvoorbeeld met onze Plantura Bio Gazon- en Tuinkalk.
Denk voor het planten goed na over welke lindeboom bij uw standplaats past. Er moet voldoende ruimte zijn voor de gewoonlijk uitgespreide kroongroei. Bovendien worden veel lindebomen tijdens het bloeiseizoen vaak door bladluizen aangevallen. Deze schaden de boom nauwelijks, maar ze geven kleverige honingdauw af. Daarom moet u geen parkeerplaatsen, zwembaden of zitplaatsen onder lindebomen plannen.

Een lindeboom planten:

• De beste tijd om lindebomen te planten is de herfst, vóór de eerste vorst.
• Het plantgat moet minstens tweemaal zo groot zijn als de kluit.
• Meng de uitgegraven grond met goede grond, bijvoorbeeld onze veenvrije Plantura Organic Universal Soil, om de bodemkwaliteit op lange termijn te verbeteren.
• Open bij geknotte planten de baaldoek of draadbalen, maar verwijder ze niet. Verpot de plant en steek hem zo in dat de wortelhals gelijk ligt met het grondoppervlak.
• Zet bij grote lindebomen twee palen voor de boombevestiging.
• Vul het plantgat met grondmengsel en druk stevig aan met het volle gewicht van het lichaam.
• Vorm een gietring van overtollige grond en geef royaal water.
• Geef de boom volgend jaar water bij droogte.

Tip: Onze Plantura Organic Universal Soil is een weldaad voor de linde op zowel zware, dichte gronden als op lichte, zanderige gronden. Het hoge gehalte aan organisch materiaal maakt de grond enerzijds losser en vergroot anderzijds de water- en nutriëntenopslagcapaciteit.

Lindeboom in een pot: Het is ook mogelijk om lindebomen in potten te kweken. Hier moet bijzondere aandacht worden besteed aan een geschikt ras en een voldoende grote pot. De rassen “Monto” of “Green Globe” zijn bijvoorbeeld geschikt vanwege hun zeer langzame en lage groei. Onze Plantura Organic Universal Soil is bijvoorbeeld een uitstekend substraat. Het is turfvrij en bespaart dus tot 60% CO₂ a. Als u lindebomen in potten kweekt, moet u ervoor zorgen dat ze regelmatig water krijgen en dat het water goed kan weglopen, zodat er geen wateroverlast ontstaat. Bovendien moeten potlindes in de winter beter worden beschermd. Naarmate de linde groeit, moet de pot ook steeds groter worden, zodat deze na een paar jaar minstens 600 liter moet bevatten.

De juiste zorg

In het algemeen zijn lindebomen zeer gemakkelijk te verzorgen. Vanaf een bepaalde leeftijd hoeven lindebomen niet meer bewaterd of bemest te worden dankzij hun wijd vertakte wortelstelsel. Bovendien kunnen lindebomen goed tegen snoeien en kunnen ze met een beetje moeite in zowat elke vorm worden gebracht.

Lindenboom in de winter: In de regel zijn lindebomen winterhard in ons land. Alleen in de eerste jaren van de groei zijn de planten meestal wat gevoeliger. Het helpt als bescherming om wat kreupelhout of sparrentakken rond de boomschijf te verspreiden.

Bewatering en bemesting van lindebomen

Vooral in de eerste jaren van de groei moeten lindebomen in hete en droge periodes toch water krijgen. Later is dat niet meer nodig, omdat de wortels van de linde dan voor voldoende watervoorziening zorgen.

Bevruchting is ook niet meer nodig na een bepaalde grootte. Vooral jonge zomerlindes zijn echter blij met wat extra voedingsstoffen in het voorjaar. Hiervoor kan bijvoorbeeld onze hoofdzakelijk biologische Plantura Bio-Universaldünger (biologische universele meststof) met een langdurige werking van drie maanden worden gebruikt. Ook kant-en-klare compost is geschikt.

Kappen van lindebomen

Lindebomen slaan nauwelijks looistoffen of toxines op in hun hout, waardoor ze zeer gevoelig zijn voor aantasting door insecten en schimmels. Aangezien het snoeien de lindeboom verwondt, verhoogt dit zijn vatbaarheid nog meer. Om dit te compenseren reageren lindebomen op snoeien met krachtige nieuwe scheuten. Vaak gesnoeide lindebomen worden echter vaak van binnenuit hol, wat op oudere leeftijd tot een zekere instabiliteit kan leiden. Zonder snoeien groeien lindebomen uit tot statige bomen, maar ze kunnen klein worden gehouden en in de gewenste vorm worden gebracht door regelmatig te snoeien. Het is zelfs mogelijk om lindebomen in rijen te laten groeien als haag. De beste tijd om te snoeien is het begin van de herfst tot september of het voorjaar voor de bloei. Bij het snoeien moeten oude en rotte takken altijd volledig worden verwijderd. In de volgende stap kunt u dan uw lindeboom verder snoeien volgens de gewenste vorm.

Tip: Als lindebomen in de herfst worden gesnoeid, kunnen ze minder reservemateriaal opslaan en is de hergroei minder sterk.

Veel voorkomende plagen en ziekten van de linde

De meeste ziekten van lindebomen worden veroorzaakt door schimmels. Drie van de meest voorkomende worden hier kort beschreven.

• Bladverbranding: De bladvlekkenziekte veroorzaakt door de ziekteverwekker Apiognomonia tiliae Bladverkleuring door Apiognomonia tiliae is te herkennen aan de bruine vlekken met donkere randen op de bladeren. Ze ontstaan vaak uit gallen van verschillende insecten. Aangezien de schimmel op de grond overwintert in aangetaste bladeren, is het belangrijk om het gebladerte in de herfst te verwijderen. Bovendien kan het helpen om aangetaste takken krachtig te snoeien tot op het gezonde hout.

• Cercospora bladvlekkenziekte: Veroorzaakt door de schimmel Cercospora microsora Op de lindebladeren ontstaan ook kleine, 3 tot 4 mm grote bruine vlekken met donkere randen. Bovendien kan de schimmel bladstelen en twijgen aantasten. De belangrijkste besmettingsbron in het voorjaar zijn ook aangetaste herfstbladeren, en daarom moeten deze bij een besmetting worden verwijderd. Bovendien moeten aangetaste twijgen, die te herkennen zijn aan de necrose die er ontstaat, worden teruggesnoeid.
• Twijgafbraak: Twig dieback wordt veroorzaakt door de schimmel Stigmina pulvinata en is te herkennen aan het feit dat lindebomen in het voorjaar niet meer uitlopen en veel takken afsterven. Meestal kunnen de bomen dit compenseren en tegen het einde van het groeiseizoen draagt de boom weer een gesloten kroon. Dit betekent echter niet dat de boom weer gezond is. Bestrijdingsmaatregelen zijn nog niet bekend, maar krachtig snoeien van aangetaste plantendelen kan ook hier helpen.

Sommige dierlijke plagen tasten ook lindebomen aan. Wij willen er drie kort voorstellen:

• Bladluizen (Aphidoidea): Bladluizen, zoals de lindebladluis (Eucallipterus tiliae) vallen graag lindebomen aan en voeden zich met hun assimilaten. Bladluizen scheiden zogenaamde honingdauw af. Dit is een zeer kleverige vloeistof waarmee bijen honing produceren. Het kleeft echter ook aan alles onder lindebomen en kan mogelijk de fotosynthese van de boom verder belemmeren door de kolonisatie van roetschimmels. Meestal regelt het probleem zichzelf door natuurlijke tegenhangers, zoals lieveheersbeestjes. Kleine lindebomen kunnen aanvullend worden behandeld met een neempreparaat zoals onze Plantura Pest Control Neem. Het bestaat uit een 100% plantaardig en natuurlijk actief bestanddeel dat niet gevaarlijk is voor bijen.

• Grote lindejuweelkever (Ovalisia (Scintillatrix) rutilans): Een aantasting door de grote kalksprietkever is in het beginstadium moeilijk te herkennen aan tamelijk aspecifieke symptomen. Deze omvatten bijvoorbeeld het verdorren van bladeren in de kroon, onregelmatige zwelling van de schors en sapstroom. Pas later barst de schors open en vallen er delen af. Als je goed kijkt, zie je ook de schuine boorgaten van het ongedierte in de stam van de linde. Aangezien lindekevers beschermd zijn, is rechtstreekse bestrijding niet toegestaan. De beste bescherming is dus preventie door ervoor te zorgen dat de bomen zo gezond mogelijk zijn. De reden hiervoor is dat bomen die al beschadigd of gestrest zijn, een bijzonder grote kans lopen door de kalkkever te worden aangevallen.
• Lindenspint (Eotetranychus tiliarium): Kalkspint is met het blote oog nauwelijks zichtbaar, maar een besmetting is gemakkelijk te herkennen aan de typische webben. Ter preventie kunnen in de winter lijmringen rond de stam worden aangebracht. Natuurlijke vijanden van spint, zoals roofmijten, kunnen voor de bestrijding worden gebruikt.

De verzorging van lindebomen in één oogopslag:

• Jonge lindebomen moeten in droge perioden regelmatig water krijgen.
• Hetzelfde geldt voor de bemesting, die bij jonge bomen in het voorjaar kan plaatsvinden.
• Als u uw lindeboom een bepaalde vorm wilt geven, kunt u hem het beste in de vroege herfst of het voorjaar snoeien.
• Verschillende ziekteverwekkers en schimmels kunnen lindebomen aantasten. De aantasting kan echter vaak worden getolereerd, omdat de lindebomen niet ernstig worden beschadigd.

Propagatie

In principe kunnen lindebomen vegetatief of generatief worden vermeerderd via lindezaden. Het kweken uit kalkzaden vergt echter een paar jaar meer geduld en de kans op succes is aanzienlijk kleiner. Dit komt doordat kalkzaden sterke kiemremmers ontwikkelen die eerst overwonnen moeten worden.

Bij lindebomen is vegetatieve vermeerdering veel gemakkelijker omdat de bomen uit zichzelf nieuwe scheuten laten ontspruiten uit oppervlakkige wortels. Als zo’n boompje eenmaal is gevonden, wordt het zeer royaal met een spade doorgeprikt en ofwel direct op de nieuwe plek geplant ofwel eerst in een pot.
Als u niet wilt wachten tot u bij toeval een lindeboompje vindt, kunt u ook actief lindebomen aanmoedigen om uit te lopen vanaf de basis van de stam. Deze procedure wordt ook wel propagatie via afsplitsingen genoemd.

1. Stapel substraat rond het onderste deel van de stam, bijvoorbeeld houtsnippers, schorsmulch of mos.
2. Ondiepe sneden in de stam (voordat het substraat wordt aangebracht) kunnen de boom stimuleren om nog meer uit te lopen.
3. Nu is het zaak te wachten en het substraat vochtig te houden tot er nieuwe scheuten groeien. Deze zullen hun wortels vormen in het eerder opgestapelde substraat.
4. In de herfst, nadat u een nieuwe scheut hebt ontdekt, inspecteert u zorgvuldig de nieuwe wortel. Als hij al goed genoeg ontwikkeld is, kan de scheut voorzichtig worden afgeknipt en overgeplant in een pot gevuld met een voedselrijker substraat, zoals onze Plantura Organic Universal Soil.
5. Totdat u uw nieuwe lindeboom plant, moet u zorgen voor een regelmatige toevoer van water en voedingsstoffen. Het is ook belangrijk de jonge bomen de eerste paar winters tegen vorst te beschermen.

Lindebomen zijn niet alleen goed als prachtige tuinboom en insectenweide, hun bladeren en bloemen kunnen ook op verschillende manieren worden gebruikt in de keuken en voor medicijnen. Wij bespreken dit in ons artikel over het gebruik van lindebomen.