Pastinaak: profiel, oogsttijd & opslag

Pastinaak zijn wortelgroenten en vormen lang bewarende, aromatische opslagwortels. Waar pastinaak vandaan komt, welke rassen er beschikbaar zijn en hoe de wortel wordt geoogst en gebruikt, kunt u bij ons te weten komen.

Pastinaak (Pastinaca sativa |) waren lange tijd een bijna onbekende, historische knolgewas, maar worden momenteel weer populairder – geen wonder, want ze bevatten veel waardevolle ingrediënten zoals vitamines en mineralen en zijn veelzijdig in de keuken. Dus waarom zou je de vergeten groenten niet zelf in de tuin kweken? We geven tips over de keuze van ras, verzorging, oogst en gebruik van pastinaak.

Allereerst willen we u informeren over de naam van de trendgroente: heet deze “de pastinaak” of “de pastinaak”? Volgens Duden hebben beide gelijk. In het verleden werden pastinaak ook wel schapenvlees, hertenwortelen of veenwortels genoemd. Dit vertelt ons wie als eerste van deze groente genoot: namelijk wilde en boerderijdieren. Naast de gecultiveerde vorm van pastinaak (Pastinaca sativa | subsp. Sativa Var. Sativa) is er de wilde vorm die inheems is voor ons Pastinaca sativa | subsp. Sativa Var. Preventie. Deze groeit op weilanden, op akkerranden of op braakliggend land. In tegenstelling tot de gekweekte pastinaak, die een dikke opslagwortel vormt, is de wortel van de wilde pastinaak veel dunner.

Pastinaak: oorsprong en eigenschappen

Oorspronkelijk komt de pastinaak uit Zuid- en Midden-Europa en werd al gewaardeerd door de oude Romeinen. Van daaruit bereikte het al in de Romeinse tijd de gebieden van het huidige Duitsland en Oostenrijk. Karel de Grote schreef de teelt van de voedzame wortel voor. Het sap van de pastinaak werd zelfs in pesttijd gebruikt als remedie tegen de Zwarte Dood, d.w.z. tegen de pest, waardoor het de bijnaam “Pestsnip” kreeg. In de middeleeuwen had pastinaak een vergelijkbare status als de aardappel (Solanum tuberosum) in de moderne tijd: het was een basisvoedsel. Tot het midden van de 18e eeuw werd de knolgewas in Duitsland zeer gewaardeerd, totdat deze werd vervangen door de hoger renderende aardappel en wortel (Daucus carota | subsp. Sativus) werd vervangen.

In het noorden van Europa – zoals Groot-Brittannië, Scandinavië of Nederland – heeft pastinaak nooit aan populariteit ingeboet. Wat de groenten terugbracht naar Duitse borden was eigenlijk biologische landbouw: pastinaak werd daar steeds vaker gebruikt, zodat het langzaam zijn weg terug vindt naar onze keukens en tuinen. Ondertussen is de pastinaak een echte trendgroente en vindt hij zelfs een plek in gastronomische keukens.

Pastinaak ( parsnips)PastinacaEr zijn meer dan 20 soorten, die allemaal behoren tot de familie Apiaceae. Naaste verwanten van pastinaak zijn bijvoorbeeld wortel, dille (Anethum graveolens |) of peterselie (Petroselinum crispum subsp. Crispum). De witgele wortel van de pastinaak wordt vaak gecombineerd met de lichtere wortelpeterselie (Petroselinum crispum Subsp. tuberosum) is verward. Pastinaak is echter eerder kegelvormig, breder aan de bladbasis en crèmekleurig, en smaakt ook aromatischer, zoeter en kruidiger dan peterseliewortels.

Pastinaak zijn tweejaarlijkse planten die in de groenteteelt worden gekweekt voor de oogst van de smakelijke bewaarwortel alleen eenjarigen. In het eerste jaar vormen ze een langwerpige, verzonken, verdikte raap. Deze geelwitte bewaarwortel kan tot 6 cm dik, 40 cm lang en tot 1,5 kg wegen. De lange, aromatische bladeren van pastinaak lijken op die van selderij (Apium graveolens |), zijn een of twee keer geveerd en hebben tot 7 paar geveerd.

Meestal verschijnt de bloei van de pastinaak pas in het tweede jaar. Zelden gebeurt dit in het eerste jaar, dat dan “ronde” wordt genoemd. De talrijke kleine, gelige Enkele bloemen zitten samen in grote dubbele bloemschermen op tot 120 cm hoge, meerstammige bloemstelen. Ze bieden ijverige insectennectar tussen juli en september in ruil voor bestuiving. In de nazomer ontwikkelen zich de bruine, schijfvormige en gevleugelde zaden van de pastinaak. Deze worden voornamelijk verspreid door de wind.

Pastinaak Types &Variëteiten

Er zijn wereldwijd meer dan 20 soorten pastinaak bekend, die voornamelijk in Europa en Azië worden verspreid. Voor de teelt in ons land is echter alleen het type pastinaak afkomstig uit Midden-Europa interessant, Pastinaca sativa |. Door de hernieuwde veredeling komen er nieuwe robuuste, hoogproductieve en smakelijke pastinaakrassen op de markt. Ze verschillen voornamelijk in vorm, grootte, kracht, smaak en robuustheid. We laten u kennismaken met enkele bewezen, historische en nieuwe, veelbelovende variëteiten.

Welke pastinaakvariëteiten worden bijzonder aanbevolen?

• ˈAromataˈ: Deze nieuwe variëteit maakt vooral indruk met zijn zoete en nootachtige smaak, maar heeft minder kracht. De pastinaak ‘Aromata’ vormt slanke, lange wortels.
• ˈDicke Dernˈ: De extreem dikke, sappige pastinaak kan goed omgaan met zwaardere bodems. Het vertoont roodachtige bladstelen en kan erg zwaar worden.
• ˈ Halflange blankenˈ: Deze beproefde variëteit vormt, zoals de naam al doet vermoeden, halflange wortels met een lengte van ongeveer 20 – 30 cm.
• ˈHollow Kroonˈ: Waarschijnlijk heeft de oudste pastinaakvariëteit, die al rond 1850 in Engeland werd gekweekt, wortels van ongeveer 30 cm lang. De bladeren zijn diep verzonken aan de basis, wat de variëteit zijn naam gaf.
• ˈMitraˈ: Dit is een selectie van pastinaak ‘Half-length whites’. Het is ook halflang met ongeveer 25 cm en klaar voor de oogst vanaf september.
• ˈSchleswiger Schneeˈ: De pastinaak ‘Schleswiger Schnee’ vormt bijna zuiver witte, langwerpige wortels. Het heeft een milde, nootachtige smaak.
• ˈTurgaˈ: Deze halflange, roomwitte variant is extreem vorsttolerant en kan dus tot het voorjaar in bed blijven liggen.
• ˈWitte Edelsteenˈ: Deze variant ontwikkelt wigvormige, witte wortels en is ook geschikt voor teelt op zware bodems.
• ˈWitte koningˈ: Deze oude variëteit wordt gekenmerkt door vrij korte, brede wortels. Daarom is het ook geschikt voor teelt op zware bodems.

De belangrijkste zorgmaatregelen

Pastinaak is over het algemeen zeer gemakkelijk te verzorgen en robuust, ze worden nauwelijks aangevallen door plagen of ziekten. De teelt van pastinaak duurt relatief lang, de teeltperiode is 160 tot 200 dagen van zaaien tot oogsten. En met zo’n lange tijd in het bed zijn natuurlijk onderhoudswerkzaamheden nodig. Allereerst moet je regelmatig het bed ontdoen van onkruid, zodat de pastinaak ongestoord en zonder concurrentie kan groeien.

De pastinaak moet regelmatig worden bewaterd, zodat de grond gelijkmatig vochtig is, maar niet nat. Als het substraat te droog is, kunnen de wortels barsten. Als het daarentegen permanent te nat is, kunnen de wortels gaan schimmelen. Controleer daarom het bodemvocht met je vinger voordat je water geeft.

Omdat de pastinaak een van de middelste feeders is en slechts langzaam groeit, heeft het slechts kleine hoeveelheden kunstmest nodig. Als u de grond vóór het planten hebt verrijkt met rijpe compost of een overwegend organische meststof met langdurig effect, is een andere bemesting meestal niet nodig. Een tweede toediening kan nuttig zijn op magere bodems en moet worden gedaan wanneer de planten ongeveer 10 tot 15 cm hoog zijn en de wortel beginnen te verdikken. Onze Plantura organische tomatenmeststof heeft een verhoogd kaliumgehalte en magnesium, wat vooral gunstig is voor pastinaak. De diervrije mestkorrels zijn bij uitstek geschikt voor de aanvoer van groenten, omdat de voedingsstoffen langzaam en voorzichtig aan de plant worden afgegeven en omdat het bodemleven ook door de meststof wordt ondersteund. Dit zorgt op zijn beurt weer voor een goede bodemstructuur en dit is uiterst belangrijk voor wortelgroenten.

Hoe wordt de pastinaak goed onderhouden?

• Regelmatig wieden en hakken tussen rijen door
• Houd de grond vochtig maar niet nat
• Meststof of compost voor het planten
• Herbemesting indien nodig wanneer de planten 10 – 15 cm hoog zijn

Fooi: Het blad van pastinaak is fytotoxisch. Dit betekent dat contact met de huid in combinatie met UV-straling brandwonden kan veroorzaken. Draag daarom handschoenen op je pastinaak tijdens alle zorgmaatregelen.

Pastinaak overwintert

Veel pastinaakvariëteiten zijn winterhard en overleven strenge vorst. Dus overwinteren ze ongedeerd in het bed. Voor meer gevoelige variëteiten of in zeer koude gebieden kunnen de planten worden bedekt met gebladerte of compost om extra bescherming te bieden. Pastinaak kan dus de hele winter naar behoefte worden geoogst bij vorstvrij weer.

Oogsten en bewaren van pastinaak

Vanaf september, ongeveer 160 tot 200 dagen na het zaaien, begint de oogsttijd van de pastinaak. De exacte datum hangt af van het tijdstip van zaaien of planten. De makkelijkste manier om te oogsten is met een Grabgabel. Maak de grond voorzichtig los en trek voorzichtig de pastinaak eruit. Met 30 planten per vierkante meter is de gewasopbrengst ongeveer 6 tot 8 kg. Snijd van de geoogste pastinaak het blad tot ongeveer 1 cm.

Fooi: De pastinaakgroen, d.w.z. het blad van de pastinaak, kan ook vers in de keuken worden gebruikt. Gooi het daarom niet weg, maar probeer het als smaakmaker voor soepen, sauzen of salades. Konijnen of cavia’s eten de pastinaak ook graag groen.

Als u pastinaak wilt bewaren en zo lang mogelijk vers wilt bewaren, moet u ze bewaren bij 0 tot 1 °C en een hoge relatieve luchtvochtigheid. Ze mogen niet van aarde worden ontdaan of gewassen, omdat ze dan langer meegaan. Dit werkt bijvoorbeeld goed in een vorstvrije kelder in een doos vochtig zand. Pastinaak kan 2 tot 6 maanden worden bewaard. Maar omdat de wortels volledig winterhard zijn, kun je je pastinaak gewoon buiten in het bed laten liggen en ze vers oogsten wanneer ze nodig zijn. Als je slechte ervaringen hebt gehad met woelmuizen of muizen, moet je de pastinaak liever in de herfst uit de grond halen. Ze zijn een echte traktatie voor de ongewenste knaagdieren in de winter.

Fooi: Hoe langer de opslag van de pastinaak duurt, hoe bitterder de smaak wordt. Als je dit wilt voorkomen, kun je de wortels ook invriezen. Om dit te doen, worden ze in reepjes of blokjes gesneden, kort geblancheerd en vervolgens ingevroren.

Hoe worden pastinaak geoogst en opgeslagen?

• Vanaf september de hele winter bij vorstvrij weer
• Maak de grond voorzichtig los met een graafvork
• Trek pastinaak uit en knip gebladerte af
• Bewaar in de kelder ongewassen en bedekt met vochtig zand bij 0 – 1 °C en hoge relatieve vochtigheid
• U kunt ook verwerken, inkoken of blancheren en invriezen

Ingrediënten, smaak en gebruik van pastinaak

Vanwege hun hoge gehalte aan vitamines, mineralen en essentiële oliën zijn gezonde pastinaken een waardevol voedsel. De mogelijkheden voor gebruik in de keuken zijn bijna eindeloos: als puree, gestoomd, gestoofd in de oven of gebakken in chips – de pastinaak snijdt altijd een fijn figuur en smaakt uniek pittig. In de natuurgeneeskunde worden zowel de wortels en vruchten als de gedroogde bladeren gebruikt om bijvoorbeeld maagklachten of koorts te verhelpen. Pastinaak bevat vier keer zoveel vezels, kalium, eiwitten en vitamine C in vergelijking met wortelen. Bovendien bevat 100 g pastinaak slechts ongeveer 59 kcal.

Andere ingrediënten van pastinaak zijn essentiële oliën die hun smaak vormen. Het lage nitraatgehalte is ook opmerkelijk, daarom is het ook geschikt voor babyvoeding. Qua smaak ligt de wortel tussen wortel en bleekselderij in. Het smaakt mild, zoet, heel pittig en soms een beetje scherp. Fototoxische furanocoumarinen zoals bergapteen, xanthotoxine en angelicine worden in kleine hoeveelheden in de bladeren aangetroffen.

De wortels zijn geweldig voor pastinaaksoep, stoofschotels, roergebakken groenten en purees. Pastinaakpuree kan op dezelfde manier worden bereid als aardappelpuree. De groenten worden ook heerlijk gebakken in de oven samen met andere wortelgroenten en aardappelen en geserveerd met een kruidendip. Je kunt pastinaak rauw eten en ze kruiden elke salade. Pastinaak wordt steeds vaker gevonden als alternatief voor chips: gefrituurde pastinaakchips zijn een heerlijke snack. Bovendien kan een dikke siroop worden gekookt uit de pastinaakwortels, die wordt gebruikt als alternatieve zoetstof. Dankzij het ingrediënt inuline zijn pastinaken geschikt voor diabetici, omdat ze een positief effect hebben op de bloedsuikerspiegel. Pastinaak wordt ook gebruikt in de kruidengeneeskunde: van de wortels wordt gezegd dat ze een diuretisch effect hebben en zo de eetlust stimuleren.

Fooi: Honden kunnen ook worden gevoed met pastinaak, ze stimuleren de darmactiviteit en zijn licht verteerbaar. Paarden eten graag pastinaak – als er echter te veel van de pastinaakgroenten worden gevoerd, kunnen huidreacties en allergische symptomen optreden.

Hoe pastinaak te laten groeien en waar rekening mee moet worden gehouden bij het kiezen van een locatie en zaaien of planten, kunt u vinden in ons speciale artikel.