Planten, knippen &overwinteren wikke

Wikke zijn wijdverspreide wilde planten of kunnen worden gekweekt als veevoer en voedselgewas. We geven een overzicht van wikkesoorten, hun eisen en mogelijke toepassingen.

Wikke (Vicia) zijn veelzijdige planten: ze worden soms gekweekt als veevoer, voedsel, groenbemester of voor versiering. We introduceren enkele wikkesoorten en geven tips voor het planten van wikke in de tuin.

Wikke: oorsprong en kenmerken

Wikke behoort tot de peulvruchtenfamilie (Fabaceae), is met tal van soorten vertegenwoordigd in de gematigde zone van het noordelijk halfrond en is daarom ook wijdverspreid in Europa. De erwt (Lathyrus) wordt ook wel geparfumeerde wikke of edelwikke genoemd, maar is niet nauwer verwant aan de echte wikke. De meeste wikkesoorten zijn eenjarigen, maar er zijn ook winterharde en meerjarige planten.

Wikke zijn vaak filigraanplanten met dunne stengels die kruipend groeien om te klimmen. Een uitzondering is de krachtige en rechtopstaande tuinboon (Faba Vicia). De planten bereiken een gemiddelde hoogte van tussen de 30 en 100 cm, maar kunnen ook een hoogte bereiken van maximaal 200 cm. Wikke vormt een dicht en diep wortelnetwerk. Typisch voor peulvruchten, gaan wikke ook een symbiose aan met bodembacteriën, de zogenaamde rhizobia (Rhizobium), een. Deze nestelen zich in ronde knobbeltjes op de wortels en binden stikstof, die ze voor de plant leveren in ruil voor suiker uit fotosynthese. Hierdoor kunnen de wikke overleven op zeer kale, stikstofarme bodems.

De bladeren van de wikke, bestaande uit maximaal dertien paar deelblaadjes, zijn afwisselend gerangschikt, geveerd in paren en eirond, elliptisch tot lancetvormig. Ze eindigen meestal in een fijne ranken. De gele, witte, roodviolette of blauwviolette vlinderbloemen zitten alleen bij elkaar of in een meerbloemige, lange tros. De bloeiperiode van de wikke is in de zomer tussen juni en augustus. Wikke kan zichzelf bestuiven, maar kruisbestuiving is niet ongewoon omdat de bloemen grote hoeveelheden nectar leveren. Wikke maakt daarom vaak deel uit van bijenweiden. Na de bevruchting worden langwerpige, platte tot ronde peulen gevormd, die twee tot acht ronde of platte zaden bevatten. Wikkezaad kan roomwit, beige, lichtbruin tot roodbruin van kleur zijn. Wanneer het zaad rijpt, barsten de droge peulen open en werpen ze het wikkezaad gedeeltelijk uit.

Hoe diep wortelen wikke? Wikke zijn diepe wortels. Hoe diep ze precies wortelen, hangt af van verschillende locatiefactoren zoals het bodemtype. Op geschikte bodems bereiken de wikkewortels meer dan 100 cm diep.

De mooiste wikkesoorten en variëteiten

In Europa zijn tal van wikkesoorten wijdverspreid en verschijnen soms in de tuin als wilde planten. Sommige wikke kan worden gebruikt als groente of groenbemester. We geven een overzicht van de mooiste soorten en variëteiten.

• Veldbonen (Faba Vicia): Bekende groente met sterk rechtopstaande planten, geveerde bladeren en grote, witte, donker gestreepte of rode bloemen met zwart oog. Dit resulteert in peulen met dikke zaden, ook wel tuinbonen of tuinbonen genoemd. Populaire rassen zijn ‘Bioro’, ‘Hangdown’, ‘Tiffany’, ‘Ratio’ of ‘Reina Mora’.
• Erwtenwikke (Vicia pisiformis |): Klimmende, meerjarige en winterharde wikke met grote peulen en ronde, erwtachtige zaden. In een jong stadium kunnen ze worden gebruikt als suikererwten, gedroogd als erwten.
• Ruwharige wikke (Vicia hirsuta |): Een wikkesoort die vaak voorkomt in graanvelden, droge weiden of bermen met hoogtes tot 50 cm. Typerend zijn de ruwe beharing van de bladeren en de zachte beharing van de tweezaadige peulen. De ruwharige wikke bloeit van juni tot augustus en vertoont lichtpaarse tot witachtige, vrij kleine bloemen.

• Zomerwikke (Vicia sativa |): Veel gebruikte, eenjarige groenbemesterinstallatie, vooral voor stikstofhongerige groenten zoals kool (Brassica). De krachtig groeiende tot 80 cm hoge, diepgewortelde zomerwikke vormen roodviolette bloemen en dienen tegelijkertijd als bijenweide. Het wordt ook gebruikt voor de productie van veevoer.
• Eetbare wikke (Vicia ervilia): Een van de allereerste gewassen van de mens, die tegenwoordig zelden wordt gekweekt en zoals linzen (Lens culinaris |) wordt bereid. Het kreeg daarom ook de bijnaam linzenwikke. Het extreem eiwitrijke zaad gedijt op filigraan, ongeveer 50 cm hoge planten met roodviolette bloemen en later langwerpige peulen met roomwitte wikkezaden.

• Vogelwikke (Vicia Cracca): Laagliggend tot klimmend, 30 – 100 cm hoog, wijdverspreid in Europa wikkesoorten. Het vormt donkervioletblauwe bloemen, die samen zitten in lange trossen van 10 – 30 stuks en bloeien tussen juni en augustus.
• Boswikke (Vicia sylvatica |): Vooral in bergbossen op een hoogte van meer dan 2000 m. De knielende klimplanten kunnen een statuurhoogte bereiken van 50 – 200 cm. Ze vormen lange trossen witte, paars geaderde vlinderbloemen van juni tot augustus.

• Schuttingwikke (Vicia sepium |): Wijdverspreide, 30 – 60 cm hoge, klimmende wikkesoort, die zich door middel van zijn ranken rechtop houdt. Tussen mei en augustus vormt het verschillende zittende, violet gestreepte vlinderbloemen.
• Ruige wikke (Vicia villosa |): Ook bekend als winterwikke, koudetolerante groenbemesterplant met zachte haren op stengel, bladeren en kelken. De diepgewortelde ruige wikke, die bloeit in roodviolette trossen, verzamelen stikstof in de bodem, dienen als bijenweide en kunnen ook als veevoer worden gebruikt. Ze maken bijvoorbeeld deel uit van het bekende zaadmengsel “Landsberger Gemenge”.

Zijn wikke onkruid?

Kortom, wikke zijn uiterst nuttige planten, omdat ze insecten van voedsel voorzien, krachtig door de ondergrond wortelen en stikstof binden. Wikke zijn indicatorplanten voor stikstofarme bodems en kunnen zich sterker verspreiden op dergelijke locaties dan andere planten, omdat ze hun eigen stikstoftoevoer genereren dankzij de knobbelbacteriën. Wikke kan zich dus vestigen op plaatsen in het gazon en als ongewenst onkruid in bedden en zich snel verspreiden. Vooral op groengebieden zorgt regelmatige gazonbemesting ervoor dat grassen competitiever worden en wikke weer verdwijnen. In bedden kunnen ongewenste wikke handmatig worden verwijderd voordat zaadvorming plaatsvindt.

Wikke planten

wikke zijn aanpasbare planten en gedijen zelfs op moeilijkere bodems. We geven tips over de locatie en het zaaien van wikke.

De juiste locatie

De ideale locatie voor wikke is op diepe, vochtvasthoudende, voedselarme bodems in de volle zon tot halfschaduw. Ze gedijen ook op zware grond, zolang er geen wateroverlast is. De optimale pH-waarde van de bodem ligt tussen de 6,2 en 7,2 in het licht zure tot neutrale bereik.

Wikke zaaien

Wikke moet rechtstreeks in het bed worden gezaaid. Een voorgewas is niet nodig, maar in het geval van veldbonen is het mogelijk om voortijdig te gaan. De donkere ziektekiemen worden van maart tot april ongeveer 5 cm diep in de grond gezaaid. De plantafstand is ongeveer 10 cm. Bij regelmatig water geven en een optimale kiemtemperatuur van 8 – 15 °C verschijnen de eerste zaailingen na één tot drie weken. Wikke wordt zelden als één soort gezaaid, omdat ze in tal van bloeiende mengsels zitten.
Naast zomerwikke bevat onze Plantura-bijenweide meer dan twintig andere bijenvriendelijke soorten, die op verschillende tijdstippen bloeien en zo tot de herfst van voedsel voorzien. Eén verpakking van ons zaadmengsel is voldoende voor maximaal 20 m² Bedgedeelte.

Wikke als groenbemester

wikke vormt al snel veel organisch materiaal, wortelt diep en brengt stikstof in de bodem. Al deze voordelen maken wikke ideale groenbemesterplanten. Voor de begunstigdenAls stikstofverrijkende wintervergroening wordt meestal eenjarige, ijskoude wikkesoorten zoals de zomerwikke gekozen. Als alternatief kan de vorsttolerante winterwikke worden gebruikt als groenbemester. Het wordt in het voorjaar gesneden, gemulched en aangeharkt om de organische stof in de grond te brengen. Het inzaaien van wikke voor groenbemester vindt plaats in de nazomer van augustus tot september.

De juiste zorg

Wikke zijn onderhoudsarme planten, ze vereisen geen bemesting of snoeien. In de jonge plantfase moeten ze echter regelmatig worden bewaterd bij droog, warm weer. Na ontkieming kan het nodig zijn om ongewenst onkruid te verwijderen totdat de wikke concurrerend is geworden. Dit is vooral belangrijk voor wikke en tuinbonen, ook om het oogsten te vereenvoudigen. Een groenbemester heeft geen verzorging nodig, behalve voor een eerste watergift totdat de planten zijn gemulched.

Wikke is gemakkelijk te vermeerderen, omdat ze meestal talrijke zaden vormen. De peulen worden geoogst tot zaadrijpheid, wanneer ze steeds droger en bruiner worden, en een paar dagen te drogen gelegd. Ze gaan dan vaak vanzelf open of worden uitgestoken om de wikkezaden te verkrijgen. Ze kunnen vier tot vijf jaar droog, koel en donker worden bewaard zonder de kieming te verliezen.

Welke wikke zijn winterhard?

Winterharde wikkesoorten zijn de erwtenwikke, vogelwikke, boswikke, winterwikke en hekwikke. Ze sterven soms bovengronds in de late herfst en ontkiemen vers of blijven groen tot in het voorjaar. Meerjarige wikke is volledig winterhard en heeft geen winterbescherming in de tuin nodig.

Zijn wikke giftig of eetbaar?

Kortom, wikke is niet giftig. De tere scheuten en bloemen van de omheiningswikke of vogelwikke kunnen bijvoorbeeld rauw worden gegeten. De groene peulen en zaden bevatten echter licht giftige alkaloïden, die dienen als voedselbescherming. Warmte vernietigt deze schadelijke moleculen, daarom kunnen wikke zonder zorgen gekookt, gekookt of geblancheerd worden gegeten. De erwtenwikke is ook rauw eetbaar in alle delen. Wikkezaden kunnen worden bereid als linzen, maar vereisen een lange week- en kooktijd.

Lupinen (Lupinus). Bij ons kunt u lezen welke soorten geschikt zijn als aantrekkelijke tuin vaste planten of voor de teelt van eetbare lupine zaden en hoe u deze succesvol in de tuin kunt kweken.