Inhoudsopgave
Spitsmuis in de tuin
Spitsmuizen (Soricidae) zijn een van de soortenrijkste families van zoogdieren. In onze inheemse tuinen komen drie soorten wittandspitsmuizen (Crocidura): de tuinspitsmuis (Crocidura suaveolens), de huisspitsmuis (Crocidura russula) en de veldspitsmuis (Crocidura leucodon). Alle spitsmuissoorten eten bij voorkeur insecten, larven, spinnen en wormen. Met behulp van hun spitse tanden kan de spitsmuis moeiteloos insectenkarkassen kraken. Slakken staan ook op het menu van insecteneters (Eulipotyphla).
Wortels of bollen daarentegen worden zelden door spitsmuizen gegeten. Omdat het geen knaagdieren maar insecteneters zijn, zijn spitsmuizen nuttige insecten in de tuin. Afhankelijk van het seizoen varieert ook het dieet van spitsmuizen enigszins. In de zomer eten ze vooral wormen en larven, in de winter insecten en spinachtigen.
Zeldzamer, maar ook een soort spitsmuis die in Duitsland voorkomt, is de waterspitsmuis (Neomys). Hij voedt zich voornamelijk met waterinsecten en kleine vissen.
Wist je dat?
Spitsmuizen eten ook de larven van de gevreesde Japanse kever en ongewervelde dieren.
Kenmerken en levenswijze
Hoewel er een sterke gelijkenis is tussen de spitsmuis en de “gewone” muis, zijn de twee geslachten toch niet verwant. Dit komt omdat de spitsmuis wordt ingedeeld bij de groep insecteneters en dus verwant is aan de egel en de mol.
Verschijning
De vorm van spitsmuizen lijkt op het eerste gezicht op die van muizen, maar de schedel is over het geheel genomen langer. De ogen en oren zijn kleiner en soms verborgen in de vacht. Omdat spitsmuizen een relatief slecht gezichtsvermogen hebben, vertrouwen ze voornamelijk op hun gehoor en reukzin. Ze hebben een flexibele, proboscis-achtige neus, die vooral in de herfst nuttig is om insecten en wormen in de bladeren op te snuiven. Spitsmuizen zijn geen goede klimmers, maar dankzij hun klauwen kunnen ze des te beter graven.
Hun gebit verschilt ook van dat van klassieke muizen. Sommige soorten, zoals de waterspitsmuis of de Amerikaanse kortstaartspitsmuis, produceren zelfs een gif in hun onderkaak waarmee ze grotere prooien zoals kikkers, mollen en woelmuizen kunnen doden. Daarom behoren ze tot de weinige giftige zoogdieren.
Een ander bijzonder kenmerk dat ze gemeen hebben met vleermuizen en tandwalvissen is echolocatie. Spitsmuizen gebruiken een opeenvolging van zeer hoge piepgeluiden om hun habitat te verkennen. Het is echter nog niet bekend of ze dit vermogen ook gebruiken om prooien op te sporen.
Eigenschappen
Spitsmuizen zijn zeer nachtdieren waarvan het hart 800 tot 1000 keer per minuut slaat. Het extreem snelle metabolisme van de dieren zorgt ervoor dat hun energiebehoefte navenant hoog is en dat er ongeveer om de drie uur wordt gegeten. Gedurende een dag eten de dieren meer dan hun eigen gewicht. Daarom laten spitsmuizen vrij grote hoeveelheden uitwerpselen achter.
De insecteneters zijn het hele jaar door in beweging en houden geen winterslaap. Om energie te besparen in de kou, krimpen spitsmuizen tijdens de wintermaanden. In de winter zijn ze dus kleiner dan in de zomer. Daarbij wordt de botsubstantie eerst afgebroken en later weer opgebouwd. De zogenaamde osteocyten zorgen ervoor dat de schedel tot 15% krimpt. Zo kan het heersende gebrek aan energie en voedsel worden gecompenseerd. Tijdens deze periode neemt ook het lichaamsgewicht van de spitsmuis af. In de volgende lente nemen de spitsmuizen hun normale grootte en lichaamsgewicht weer aan.
Voortplanting
Buiten de paartijd leiden spitsmuizen een solitair leven en verdedigen ze hun territorium fel. Al op de leeftijd van ongeveer acht weken is het jong grotendeels zelfstandig. Zodra de jongen het nest verlaten, bijten ze in de staart van hun moeder of van hun broers en zussen. Door dit gedrag denken vijanden dat ze een groter dier zijn, wat hen afschrikt. Na ongeveer 40 dagen zijn spitsmuizen volwassen en klaar om te paren. Met een draagtijd van ongeveer drie weken produceren de insecteneters tot vier keer per jaar jongen. Per nest zijn vier tot tien jongen mogelijk.
Attentie: Spitsmuizen zijn op zich niet schadelijk. Aangezien hun uitwerpselen echter gevaarlijke ziekten kunnen overbrengen, zoals het hantavirus of het bornavirus, moet u de dieren altijd voorzichtig benaderen. Bovendien kunnen teken en mijten worden aangetroffen in de vacht van spitsmuizen. Draag daarom altijd een mond-neus bescherming en handschoenen bij het verwijderen van uitwerpselen!
Habitat
De naam van de respectieve spitsmuis-soorten geeft al aan wat zijn habitat is. In het geval van de tuinspitsmuis, veldspitsmuis, huisspitsmuis, waterspitsmuis, moerasspitsmuis en bosspitsmuis is dit bijvoorbeeld bijzonder duidelijk. Terwijl de waterspitsmuis kan zwemmen en duiken, komt de dwergspitsmuis ook in het bos voor.
Als je een spitsmuis in je tuin ziet, is het voornamelijk de tuinspitsmuis. Deze soort geeft de voorkeur aan een beschutte tot schaduwrijke plaats, die ook enigszins vochtig mag zijn. Plaatsen onder struiken en stapels stenen, bladeren of kreupelhout zijn daarom populair. Maar ook losse stenen muren en composthopen zijn populaire plekken om je terug te trekken. Deze laatste worden vooral in het koude seizoen als schuilplaats gebruikt, omdat de compost een aangename warmte bevat.
Roofdieren
Uilen, talrijke roofvogels, wezels en marters behoren tot de gebruikelijke roofdieren van spitsmuizen. Om hun vijanden af te schrikken, produceren de huidklieren van de spitsmuizen een afscheiding met een muskusachtige geur. Katten jagen alleen maar op de dieren zonder ze op te eten.
Om zich te beschermen tegen mogelijke roofdieren, hebben spitsmuizen absoluut voldoende schuilplaatsen nodig. Hiervoor kunnen oude onderstammen, stapels takken of bladeren worden gebruikt. Groenblijvende planten zoals buxus beschermen de dieren in de winter.
Spitsmuis in huis
Aangezien spitsmuizen over het algemeen erg schuw zijn en hun gebruikelijke voedsel niet in huis verkrijgbaar is, worden ze hier zelden aangetroffen. Als er toch een spitsmuis in je huis is, is het vooral een ongeluk.
Alleen tijdens de wintermaanden kan het gebeuren dat de ene of de andere spitsmuis een plek in huis zoekt om te overwinteren. Hoewel van de dieren geen schade te verwachten is, maken ze zich kenbaar door geluiden, uitwerpselen en een onaangename geur.
Zodra u zo’n dier in uw eigen vier muren aantreft, is het raadzaam de spitsmuis, indien mogelijk, met een levende val te vangen. Om te voorkomen dat hij onmiddellijk na het loslaten terugkeert naar het huis, moet u een minimumafstand van 100 meter aanhouden. Geschikte plaatsen om spitsmuizen uit te zetten zijn in het bos of aan de rand van velden.
Attentie: Spitsmuizen zijn een beschermde diersoort en mogen dus niet zomaar worden verjaagd. Sommige soorten zijn zelfs met uitsterven bedreigd of op zijn minst bedreigd.
Inhoudsopgave
