Stinkende gouwe: effect, verwarring &toxiciteit

De stinkende gouwe is op veel plaatsen te vinden als een wilde plant, maar slechts een paar weten van de medicinale werking. We introduceren de oude geneeskrachtige plant en geven tips over de teelt, verzorging en toepassing van stinkende gouwe.

De stinkende gouwe (Chelidonium) is een inheemse en wijdverspreide wilde plant. De speciale ingrediënten en de helende eigenschappen van stinkende gouwe worden al eeuwenlang gebruikt in de kruidengeneeskunde. We presenteren de stinkende gouwe in het profiel en geven tips over cultuur en gebruik.

Stinkende gouwe: oorsprong en eigenschappen

In het geslacht van stinkende gouwe kruiden zijn er slechts twee bekende soorten. Op onze breedtegraden, alleen de gemeenschappelijke stinkende gouwe (Chelidonium majus) inheems, in Azië vindt men echter de Aziatische stinkende gouwe (Chelidonium asiaticum). Ook bekend als goldenroot of wrattenkruid, groeit stinkende gouwe vaak op droge locaties, in bermen, in muurspleten en op steenachtige oppervlakken. Op sommige plaatsen wordt stinkende gouwe als een onkruid beschouwd, ook omdat het zich op geschikte locaties verspreidt en moeilijker te verwijderen is dan andere wilde kruiden vanwege het aanhoudende orgaan.

Stinkende gouwe behoort tot de papaverfamilie (Papaveraceae) en vormt meestal een melkachtig sap, dat, in tegenstelling tot veel andere papaverplanten, niet wit is, maar feloranje van kleur. De 30 tot 70 cm hoge, kruidachtige en meerjarige planten vormen ondergronds een vertakte wortelstok. Aan de onderkant staan de gevederde en gelobde bladeren van stinkende gouwe aanvankelijk samen in een rozet. Op de harige en rechtopstaande stengels gevuld met giftig melkachtig sap worden de bladeren dan afwisselend gerangschikt. Meestal zijn de bladeren blauwgroen aan de onderkant.

Wanneer bloeit stinkende gouwe?

De bloeiperiode van stinkende gouwe duurt van mei tot september. Er zijn uumbelachtige bloeiwijzen met 2 tot 6 goudgele, viertalige individuele bloemen. Ze voorzien bestuivers maandenlang van stuifmeel, maar geen nectar. Na de bloei van de stinkende gouwe vormen zich langwerpige, dunne capsulevruchten, waarin de zwarte, eivormige zaden rijpen. Ze bezitten een voedzaam aanhangsel, waardoor ze aantrekkelijk zijn voor mieren. Deze dragen de stinkende gouwe zaden een paar meter ver en zorgen zo voor de verspreiding.

Verwarring van stinkende gouwe

Op het eerste gezicht ziet de stinkende gouwe sint-janskruid (Hypericum perforatum) en andere sint-janskruidsoorten. Bovendien wordt stinkende gouwe bij nader inzien niet gemakkelijk verward met andere planten. Als je aan de plant plukt, kun je snel bepalen of sinaasappelmelkachtig sap lekt of niet.

Planten en verzorgen van Chelidonium

Stinkende gouwe geeft de voorkeur aan halfschaduwplaatsen met een goede waterstroom. Het stelt nauwelijks eisen aan de grondsoort, maar wordt beschouwd als een wijzerplant voor stikstof. Het kan in het voorjaar direct ter plekke worden gezaaid, maar voorfokkerij in huis is ook mogelijk. Een voedselarme zaaigrond zoals onze Plantura biologische kruiden &zaaigrond is ideaal voor de voorteelt van kruiden en geneeskrachtige planten dankzij de losse, luchtdoorlatende, maar tegelijkertijd wateropslagstructuur. De zaden zijn tijdens het zaaien nauwelijks bedekt met aarde, maar alleen geperst en bewaterd. Ontkieming vindt plaats bij koele temperaturen van 10 tot 15 °C binnen ongeveer 2 tot 3 weken.

Biologische Kruiden &Zaaigrond 20 L

• Ideaal voor kruiden en voor zaaien, stekken vermeerdering &prikken
• Zorgt voor aromatische kruiden & sterke jonge planten met sterke wortels
• Turfvrij &klimaatvriendelijk: CO₂-verminderde organische grond gemaakt in Duitsland

Als alternatief kunt u in het voorjaar een wilde stinkende gouwe plant opgraven en op een geschikte locatie in de tuin zetten. Pas op dat u de wortelstok indien mogelijk niet verwondt. De plantafstand moet ongeveer 40 cm zijn.

De verzorging van stinkende gouwe is heel eenvoudig, omdat het eigenlijk alleen moet zo nodig worden bewaterd. In de jonge plantenfase moet ongewenst onkruid worden verwijderd om de stinkende gouwe van meer ruimte en voedingsstoffen te voorzien. Op stikstofarme bodems en stinkende gouwe in potten ondersteunt een kunstmesttoepassing in het voorjaar de groei. Een overwegend organische slow-release meststof zoals onze Plantura organische universele meststof is hiervoor ideaal. De korrels worden verdeeld over de plantenpopulatie, licht aangeharkt en vervolgens goed bewaterd. In de loop van enkele weken geven bodemorganismen vervolgens de voedingsstoffen vrij en leveren de stinkende gouwe ermee.

Oogst, werking en gebruik van wartherb

In de kruidengeneeskunde worden het kruid en de bloemen tijdens de bloei gesneden en voorzichtig gedroogd. Het gedroogde kruid verliest snel zijn effectiviteit binnen een paar weken, dus stinkende gouwe wordt vaker ingenomen als een capsule, dragee of druppels. Het bevat tal van verschillende alkaloïden zoals coptisine en cholidonine. Ze worden gebruikt in een stinkende tinctuur, zalf of crème voor externe toepassing op de huid. De stinkende gouwe kreeg de bijnaam wartherb omdat zijn verse, oranje melkachtige sap op de huid werd gedept tegen wratten, eelt en likdoorns. Dit effect van Chelidonium wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt in natuurlijke cosmetica.

Stinkende gouwe is echter vooral een belangrijke lever medicinale plant. De ingesloten alkaloïden hebben een krampstillend effect en kunnen daarom goed gebruikt worden bij buikkrampen. Als thee wordt stinkende gouwe gebruikt om de leverfunctie te ondersteunen in combinatie met andere medicinale planten zoals mariadistel (Silybum Marianum) of artisjok (Cynara cardunculus |) toegediend. In de homeopathie worden stinkende gouwe extracten ook gebruikt bij leverklachten. Stinkende gouwe mag echter niet worden gebruikt voor lever- en galinfecties. Een bijwerking van stinkende gouwe is door geneesmiddelen geïnduceerde geelzucht met een ernstige overdosis preparaten.

Is stinkende gouwe giftig?

De stinkende gouwe is giftig omdat het melkachtige sap tal van alkaloïden bevat. Het consumeren van grote hoeveelheden plantendelen kan daarom leiden tot maag- en darmklachten zoals misselijkheid en braken. Bij een aanzienlijk hogere dosis is ook falen van de bloedsomloop mogelijk. De onaangename, bittere smaak en vergelijkbare geur van het melkachtige sap voorkomen echter meestal dat dieren en mensen de plant überhaupt gebruiken. Noch dieren, noch mensen worden daarom acuut bedreigd door stinkende gouwe in de tuin. Het melkachtige sap kan echter de ogen en de huid irriteren, dus contact moet worden vermeden.

Zelfs de eyebright (Euphrasia officinalis) is een oude, bijna vergeten medicinale plant die inheems is voor ons. We presenteren de delicate, eenjarige plant in het profiel en geven tips over cultuur en gebruik.