De 15 populairste inheemse vlindersoorten

Vlinders behoren waarschijnlijk tot de populairste insecten. Wij presenteren de vijftien mooiste vlindersoorten die in Duitsland voorkomen.

Wie aan zomerse weiden en tuinen denkt, denkt ook aan de kleurrijke vlinders. Ook hun diversiteit is kleurrijk, met ongeveer 3700 soorten in Duitsland. Helaas zijn vele nu bedreigd. In de afgelopen tien jaar is het aantal inheemse vlinders met tien procent afgenomen en steeds meer soorten worden als bedreigd geclassificeerd. Wat helpt daartegen? Kleurrijke tuinen waar het wat wilder kan. In het volgende leer je over tien prachtige inheemse vlindersoorten die je er dankbaar voor zullen zijn.

Afhankelijk van de milieuomstandigheden ontwikkelen zich speciale vormen en kleuren vlinders. Rond 1900 werd uitgebreid onderzoek gedaan: men ontdekte dat hoge of lage temperaturen en ongewoon voedsel tijdens het rupsenstadium tot extreme afwijkingen leiden. Dit verklaart waarom individuele soorten er in bepaalde gebieden of in bijzonder warme jaren anders uitzien dan normaal. Bijzonder grote effecten werden waargenomen bij de Rouwmantel, die bij blootstelling aan koude duidelijke kenmerken van de Grote Vos vertoonde. Hieronder presenteren we 10 inheemse vlindersoorten die u ook in uw tuin kunt tegenkomen.

1. duivenstaart (Macroglossum stellatarum)

Een zeer ongewone vlinder is de duivenstaart. Hij valt vooral op door zijn gewicht. Op het eerste gezicht wordt hij soms verward met een kolibrie, hoewel kolibries in Europa niet voorkomen. Toch is deze vergelijking helemaal niet vergezocht, want zijn grootte en vooral zijn vermogen om voor een bloem te zweven lijken sterk op elkaar. Duivenstaarten hebben een proboscis van ongeveer drie centimeter lang, waarmee ze tijdens de vlucht kunnen drinken. Ze kiezen vooral bloemen met een lange kelk. De snelle, beweeglijke dieren trekken in de winter meestal naar mediterrane gebieden, maar de laatste tijd overwinteren steeds meer duivenstaarten ook in Duitsland.

2. distelvlinder (Vanessa cardui)

Wie de distelvlinder in de winter wil ontdekken, zal helaas tevergeefs zoeken. De mooie vlinder komt in feite alleen in Duitsland voor van april tot september en verhuist in de winter naar warmere streken. De kleine dieren vliegen tot 4000 kilometer naar de Ethiopische hooglanden – een van de langst bekende insectenmigraties ter wereld. Met zijn opvallende oranje kleur, die wordt geaccentueerd door zwarte en witte patronen, is het uiterlijk van de distelvlinder bijzonder boeiend. Bovendien zijn de volwassen insecten uiterst sympathieke nuttige insecten die met name distelbloemen betrouwbaar bestuiven. De rupsen van de distelvlinder gebruiken graag krasdistels (Cirsium), de grote brandnetel (Urtica dioica) of familie van de zwaluw (Malvaceae) als voedergewassen.

3. citroenvlinder (Gonepteryx rhamni)

De eerste vlinder die in de lente rondfladdert is de citroenvlinder. Hij heeft het verbazingwekkende vermogen om in de koude winter een groot deel van zijn lichaamsvocht uit te scheiden, waardoor hij temperaturen tot -20 °C kan overleven. Zodra het weer wat warmer wordt, ontwaakt hij uit zijn winterslaap. Zodra het weer wat warmer wordt, ontwaakt hij uit zijn winterslaap. Halverwege de zomer gaan de dieren dan een tweede rustfase in, de zomerslaap. Het is de enige Duitse vlinder die tot tien maanden kan leven. Citroenvlinders zijn gemakkelijk te herkennen aan hun karakteristieke bladachtige vleugels. De mannetjes zijn citroengeel, terwijl de vrouwtjes meer groengeel zijn.

4. pauwenvlinder (Inachis io)

De pauwoogvlinder is een van de meest voorkomende vlinders in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Hij is gemakkelijk te herkennen aan zijn vier grote pauwogen op de roodbruine bovenkant van zijn vleugels. Aangezien de dieren niet migreren, maar overwinteren op licht vochtige plaatsen zoals kelders of holen, behoren ze tot de vlinders die in het voorjaar als eerste terugkeren zodra het warmer wordt. De rupsen van de pauwoogvlinder zijn ook gemakkelijk te zien. Ze zitten bijna uitsluitend op brandnetels en zijn diepzwart van kleur met witte vlekken. De verdedigingsstrategie van de vlinder is opvallend: als een aanvaller nadert, klapt de pauwoogvlinder snel met zijn vleugels om zijn ogen te laten zien en maakt hij een luid sissend geluid.

5. zwaluwstaart (Papilio machaon)

De prachtige zwaluwstaart is een van de grootste van onze inheemse vlinders, met een spanwijdte tot acht centimeter. Zijn vleugels hebben een opvallend patroon met een blauwe streep langs de onderrand en langwerpige aanhangsels. De populaties van deze indrukwekkende vlinder hebben zich de laatste jaren hersteld en hij is weer af en toe te zien in bloemenweiden of tuinen. Hij houdt vooral van tuinen met wortelen, dille en venkel. Tijdens de paartijd tussen mei en augustus zijn er vaak zwaluwstaarten te zien op heuveltoppen waar mannetjes en vrouwtjes elkaar ontmoeten. Het vrouwtje legt haar eitjes op individuele schermbloemen, maar slechts met zo weinig dat de plant niet te veel schade oploopt door de rupsen.

Tip: Wilt u meer inheemse vlindersoorten naar uw tuin of balkon lokken? Dan ben je bij onze Plantura vlinderpleister aan het juiste adres. Zaai het mengsel van eenjarige en vaste vlindervriendelijke planten gewoon in een perk of pot en al gauw kun je het kleurrijke gefladder aanschouwen.

6. kleine vos (Aglais urticae)

Oranjebruine vleugels met helderblauwe stippen op de rand: de Kleine vos is bijzonder populair vanwege zijn mooie vorm. In Duitsland wordt de kleine vos in de zomer vaak gezien en is een van de populairste vlindersoorten. De edele vlinder is namelijk een ijverige bestuiver en schittert met meer dan alleen zijn uiterlijk. Meer dan 200 verschillende nectar planten worden aangevlogen door de kleine vos. Naast talrijke inheemse planten zoals de waterastragalus (Eupatorium spec.), maar ook exotische tuinplanten zoals de vlinderstruik (Buddleja). Wie de prachtige vlinders een thuis wil bieden, moet niet alleen aandacht besteden aan overvloedig bloeiende planten: De rupsen van de kleine vos voeden zich bijna uitsluitend met de grote brandnetel (Urtica dioica), daarom worden de motten vaak in de buurt van deze planten gevonden.

7e Admiraal (Vanessa atalanta)

Men komt de Admiraal vaak tegen in de tuin. Deze vlindersoort is niet bijzonder gespecialiseerd in zijn habitatvereisten. Hij bewoont open landschappen met weiden en velden, komt voor in open plekken in bossen en boomgaarden, maar ook in tuinen. Daar drinkt hij graag van flox, vlinderstruik of guldenroede. De rupsen voeden zich met brandnetels. De Admiraal is donkerbruin aan de bovenkant, omrand met een rode band. De vleugeltips zijn zwart met witte tekening. De admiraal overleeft geen koude temperaturen – daarom trekt de vlinder in de winter naar zuidelijke streken van Europa.

8. c vlinder (Polygonia c-album)

De C-vlinder dankt zijn ongewone naam aan zijn unieke onderscheidende kenmerk: terwijl de bovenzijde van de vlinder een oranje-bruin patroon heeft, valt aan de onderzijde van de achtervleugels een opvallende witte “C” op. In Duitsland is de C-vlinder heel gewoon. Hij voelt zich vooral thuis op vochtige plaatsen, maar bezoekt ook graag parken en tuinen. Hier is de C-vlinder een bijzonder genot voor ambitieuze tuiniers: omdat hij graag de nectar van bessenstruiken drinkt, wordt de C-vlinder beschouwd als een bijzonder goede bestuiver voor deze struiken. De mythe dat C-vlinders bessen zuigen is echter onjuist. Hoewel de vlinders in de zomer graag plantensappen zuigen, helpen ze zich alleen aan gevallen of reeds verwonde vruchten. De rupsen van de C-vlinder gebruiken vaak de brandnetel en de wilg (Salix). Ook de kruisbes (Ribes uva-crispa) en de rode bes (Ribes rubrum) behoren tot hun voedergewassen.

9. dambord (Melanargia galathea)

De checkerspot is uitgeroepen tot vlinder van het jaar 2019. De vlinder valt op door zijn opvallende zwart-witte tekening en geeft de voorkeur aan voedselarme bloemrijke weiden, waarbij hij vliegt naar paarse tot violette bloemen zoals distels en scabiosa. De weilanden mogen echter pas eind juli worden gemaaid om de vlinder een voedselbron te bieden. Het dambordvrouwtje laat tijdens de vlucht haar eitjes op de grond vallen, waar de rupsen vervolgens uitkomen. Laat daarom een paar hoekjes in de tuin ongemaaid – de dambordjes en andere insecten zullen dit aanbod dankbaar aannemen.

10e Aurora vlinder (Anthocharis cardamines)

Als weideschuimkruid en knoflookragora in bloei staan, is de aurora vlinder niet ver weg. De witachtige vlinder leeft in weilanden en schaarse bossen. Mannelijke exemplaren zijn van de vrouwtjes te onderscheiden door hun fel oranje vleugeltips. Beide geslachten hebben echter witte en groene vleugelonderkanten. De dieren zijn solitair en overleven de winter als poppen, waaruit ze in het voorjaar uitkomen.

11. grote vos (Nymphalis polychloros)

Met een verbazingwekkende spanwijdte van 50 tot 55 millimeter is de grote vos een van de reuzen onder de vlinders in Duitsland. Met zijn oranjerode kleur en zwartgele tekening is de grote vos ook een lust voor het oog. Hij wordt vaak verward met de kleine vos, hoewel de twee niet nauw verwant zijn. In Duitsland is de grote vos helaas zeldzaam geworden. Vooral het verlies van zijn habitat, die bestaat uit halfopen landschappen, zonnige bosranden en halfnatuurlijke boomgaarden, heeft ertoe geleid dat de grote vos op de lijst van bedreigde dieren is geplaatst. Qua voedselvoorziening is de grote vos echter een echt multitalent: terwijl de rupsen bladeren van verschillende loofboomsoorten eten, voedt de grote vos zich naast nectar ook met plantensappen of gevallen fruit. De vlinder stopt zelfs niet bij uitwerpselen of aas als hij zich wil voeden.

12e Keizersmantel (Argynnis paphia)

De keizersmantel bewoont halfnatuurlijke bossen, bosranden en sinds kort ook tuinen en struiken. Mannetjes zijn van boven intens oranje met een zwartbruin patroon op de vleugels. De vrouwtjes zijn iets bruiner, en in Oost-Duitsland komt zelfs een groen-blauwe kleurvariant van de vrouwelijke keizersmantel voor. Aan de onderkant zijn de vleugels van keizersmantels groenachtig wit met een vleugje zilver. Ze voeden zich met de nectar van distels, distels en bramen, maar ook met zomerlila. Ze leggen hun eitjes op boomstammen, waar de rupsen uitkomen en overwinteren voordat ze zich in het voorjaar voeden met wilde viooltjes.

13. rouwmantel (Nymphalis antiopa)

Een heel bijzondere vlinder is de rouwmantel. Zijn naam klinkt niet erg vrolijk, maar dat komt waarschijnlijk door zijn fluweelbruine vleugeloppervlak. Dit wordt omlijst door een rand van blauwe stippen en tenslotte een crèmekleurige, gekartelde rand. De rouwmantel behoort tot de grote vlindersoorten en kan een spanwijdte hebben tot zeven en een halve centimeter. Hij voedt zich echter alleen met wilgenbloemen in het voorjaar. De rest van het jaar geeft hij de voorkeur aan gevallen fruit en boomsap. Zijn natuurlijke habitat bestaat uit open, vochtige bossen met wilgen, berken en iepen. Toch kan hij af en toe worden gezien in weideboomgaarden en zelfs in tuinen.

14. bluebell (Polyommatus icarus)

Er zijn veel verschillende soorten blauwe vlinders, en zoals de naam al zegt, worden ze gekenmerkt door hun blauwachtige kleur. De meest voorkomende soort is de blauwe bosbes. De mannetjes zijn intens blauw aan de bovenkant van hun vleugels. Vrouwtjes daarentegen zijn voornamelijk bruin, maar hebben toch een blauwe zweem. De onderkant van de vleugels is opvallend gestippeld met zwart en oranje op een lichte achtergrond en de vleugels zelf zijn voorzien van een lichte franje. Passend genoeg legt de vlinder zijn eitjes alleen op vlinderbloemen – bijvoorbeeld witte klaver en gehoornde klaver.

15. kleine weidevogel (Coenonympha pamphilus)

Toegegeven: Met zijn bruinrode vleugels is de kleine bosvogel niet bepaald de meest opvallende vertegenwoordiger onder de vlinders. Toch mag deze kleine vlinder niet worden onderschat. Aangezien de nectar van wilde planten zoals de veldweduwebloem (Knautia arvensis) of boterbloem soorten (Ranonkel), maar ook madeliefjes (Leucanthemum) en heide (Erica) op het menu staan, wordt hij beschouwd als een belangrijke bestuiver. De kleine weidevogel is in principe niet kieskeurig en zuigt zich vast aan bijna alle bloeiende planten die hij in zijn territorium kan vinden. Zoals zijn naam al aangeeft, komt de nuttige vlinder vooral voor op open graslanden zoals weilanden, ruigten en grasland. De rupsen voeden zich voornamelijk met zoete grassen, bijvoorbeeld blauwgras (Poa pratensis), maar ook echt zwenkgras (Festuca ovina) en borstelgrassen (Nardus) op hun menu.

Als u meer wilt weten over biodiversiteit en soortenrijkdom, hebben we hier een artikel voor u. Hoe je je eigen vlinderhuis bouwt, zie je in dit artikel.