Diepgeworteld en ondiepgeworteld: voorbeelden, uitleg en verschil

Sommige bomen wortelen diep in de grond, terwijl andere hun wortels naar de zijkanten laten uitlopen. Door dit groeigedrag zijn bomen aangepast aan verschillende standplaatsomstandigheden.

De wortel is een onmisbaar plantenorgaan. Het dient om voedingsstoffen en water op te nemen, maar ook om stabiliteit te bieden en beïnvloedt zelfs de grond waarin het groeit. Het wortelstelsel bestaat uit de oudere skeletwortels, die de plant verankeren en dienen als transportwegen. Aan hun uiteinden zitten de jongere vezelige wortels. Alleen deze vormen aan de uiteinden de fijnste wortelharen, die deels selectief en zeer gericht water en voedingsstoffen kunnen opnemen. Ze geven ook stoffen, exsudaten genaamd, af aan de bodem om voedingsstoffen beschikbaar te maken of om micro-organismen te stimuleren. Afhankelijk van de vorm van de gehele wortelstructuur spreken we grofweg van ondiepe, diepe of hartwortels. Wij zullen deze nu nader toelichten:

Ondiep- en diepwortelende planten: wat zijn dat?

In de plantkunde kunnen twee hoofdtypen wortels worden onderscheiden. Enerzijds zijn er de planten met ondiepe wortels, waarvan het wortelstelsel zich slechts oppervlakkig rond de stam ontwikkelt. Aan de andere kant zijn er de diepgewortelde planten, waarvan de wortels diep in de grond boren. Daarnaast is er een hybride vorm, de zogenaamde hartwortels, zoals linde (Tilia) of beuk (Fagus) dat zijn ze.

Er bestaat een zekere correlatie tussen het aantal zaadlobben van planten en hun wortelontwikkeling. Voornamelijk de wortels van monocotyledonen, d.w.z. eenzaadlobbigen, zijn homorhizaal. Homorhizie beschrijft een wortelstelsel dat alleen bestaat uit gelijkwaardige wortels. Alle wortels ontwikkelen zich dus rechtstreeks uit de scheutas en er ontstaat een vezelig netwerk, dat zorgt voor een stevige verankering in de bodem en het doorsijpelend regenwater optimaal kan opnemen.

Dit contrasteert met de allorhizale groei van dicotyledonen, d.w.z. tweezaadlobbige planten. Hier is een duidelijk meer ontwikkelde hoofdwortel te zien, die tot taak heeft grondwater en voedingsstoffen te lokaliseren. Andere secundaire wortels vertakken zich van de hoofdwortel. Voorbeelden hiervan zijn wortelgroenten zoals wortel (Daucus carota) of cichorei (Cichorium intybus var. Foliosum). De ondiepe wortels ontwikkelen meer dan één hoofdwortel. Hierdoor kunnen ze rotsachtige of nabij de kust gelegen plaatsen koloniseren.

Wat zijn platwortelende planten?

Ondiep wortelende planten zijn planten die hun wortels meestal horizontaal verspreiden in de bovenste lagen van de bodem. Slechts enkele van hun zijwortels groeien verticaal in de grond. De diepte van de wortels hangt af van de grondsoort en de plant, maar kan variëren van 20 cm tot 2 m, zoals bij de spar. Dit staat in contrast met de omvang van de kluit, die bij oudere bomen overeenkomt met de omtrek van hun kroon en daar zelfs overheen kan groeien.

Ondiep wortelende planten worden meestal aangetroffen op zeer droge of ondiepe bodems – of zelfs waar het waterpeil dicht bij het bodemoppervlak ligt. Daarom hebben de meeste vetplanten van de halfwoestijn of grassen die op oevers groeien, ondiepe wortels.

Het voordeel van planten met ondiepe wortels ten opzichte van planten met diepe wortels is dat zij rechtstreeks toegang hebben tot zoet regenwater en de voedingsstoffen die dat met zich meebrengt. Door de geringe worteldiepte kunnen deze worden geabsorbeerd voordat ze in de diepere bodemlagen sijpelen. Dit voordeel bestaat echter alleen bij een regelmatige watertoevoer. In droge perioden hebben de planten door hun korte wortels geen toegang tot het grondwater en dreigt uitdroging. Uit voorzorg ontwikkelen planten met ondiepe wortels daarom vaak dikvlezige, watervasthoudende, zogenaamde succulente bladeren.

Een nadeel van bomen met ondiepe wortels is echter hun geringe stabiliteit. Het ondiepe wortelstelsel biedt weinig steun, vooral tijdens stormen, waardoor bomen uit deze categorie een risico kunnen vormen voor woonhuizen of auto’s. Daarom moet worden gezorgd voor een zekere afstand bij het planten ervan. Bovendien staan ze erom bekend dat ze wegen of trottoirs beschadigen. Hier wordt een minimumafstand van 2,5 m aanbevolen. In het geval van metselwerk, zelfs een afstand van 10 m.

Ondiep wortelende planten zijn aan te bevelen op kleiachtige bodems, waarvan bekend is dat ze veel water kunnen opslaan. Evenzo naast vijvers of andere waterpartijen die voor vochtige grond zorgen. Voedingsstoffen in diepere bodemlagen zijn voor hen echter onbereikbaar, zodat veel planten met ondiepe wortels extra bemesting nodig hebben. Onze Plantura biologische universele meststof met langdurige werking is geschikt voor vele struiken, bloemen, kruiden en groenten. Succulente planten met ondiepe wortels zijn uitermate geschikt voor rotstuinen, omdat ze zelfs met weinig water toe kunnen.

TipSommige bomen wortelen zowel ondiep als diep. Als ze jong zijn ontwikkelen ze penwortels die later worden omgezet in een ondiep wortelstelsel – bijvoorbeeld de walnootboom.

Wat zijn diepe wortels?

Diepwortelende planten zijn planten die een lange, stevige hoofdwortel vormen, ook wel penwortel genoemd. Dit groeit verticaal in de grond. Hoewel sommige kleine zijwortels zich aftakken van de hoofdwortel, hebben deze niet dezelfde functie als die van ondiepe wortels. Hun diepe wortelstelsel zorgt voor een constant contact met het grondwater, waardoor droge gebieden geen uitdaging vormen voor deze planten. Bovendien hebben diepgewortelde planten een goede stabiliteit in tegenstelling tot ondiepgewortelde planten en vormen zij dus minder een bedreiging tijdens stormen.

Voor tuiniers zijn diepgewortelde planten aan te bevelen op zanderige, vrij droge grond. De wortels zoeken zelfstandig water op diepere niveaus, zodat water geven minder nodig is. In vochtige, kleiachtige bodems bestaat daarentegen het risico van wortelrot. Hetzelfde geldt voor dicht bij de kust. Op dergelijke plaatsen zijn diepgewortelde planten dan ook niet aan te bevelen.

Het nadeel van diepgewortelde planten is dat herbeplanting meestal veel werk met zich meebrengt, omdat hun wortels bij bomen bijvoorbeeld tot 40 m lang kunnen worden.

Tip: Heartroots ontwikkelen hun wortels gelijkmatig in diepte en breedte, en zijn dus een hybride van de andere twee systemen. Als u een hartwortelstelsel in doorsnede bekijkt, kunt u ongeveer een hartvorm herkennen.

Voorbeelden van ondiepe wortels

• Maple (Acer): Esdoorn komt voor als ondiepe wortelaar, maar ook als hart- en diepwortelaar.
• Berk (Betula): Berken hebben ondiepe wortels en kunnen zich op bijna elk substraat vestigen.
• Peer (Pyrus communis): Peren zijn fruitbomen met ondiepe wortels, waarmee rekening moet worden gehouden bij de aanleg van een plantage.
• Ash (Fraxinus excelsior): De zijwortels van de es lopen dicht onder het bodemoppervlak.
• Spruce (Picea): Sparren zijn ook bomen met ondiepe wortels en worden bijzonder vaak getroffen door windworp.
• Hortensia’s (Hortensia): Kleine struiken die ondiep wortelen zijn bijvoorbeeld hortensia’s.
• Lavendel (Lavandula): Lavendel is ook een ondiep wortelende halfstruik.
• Liguster (Ligustrum): Om een liguster met ondiepe wortels te verplanten, moet er rondom de struik uitgebreid worden gegraven.
• Zure Kers (Prunus cerasus): De wortels van de zure kers ontwikkelen zich langzaam.
• Trompetboom (Catalpa bignonioides): De wortels van de trompetboom groeien plat tot hartvormig.
• Wilgen (Salix): Wilgen hebben ondiepe wortels, omdat ze vaak groeien in de buurt van oevers met een hoge grondwaterstand.
• Cipressen (Cupressus): Cipressen zijn ondiep wortelende struiken of bomen die vaak op stenige grond voorkomen.

Voorbeelden van diepe wortels

• Amberboom (Liquidambar): De diepwortelende amberboom wordt steeds populairder in tuinen, maar ontwikkelt later hartwortels.
• Taxus (Taxus): Na enkele jaren ontwikkelen taxussen ook fijne wortels aan de oppervlakte.
• Eik (Quercus): Dankzij zijn diepe wortels is de eik zeer robuust.
• Pine (Pinus): De veronderstelling dat dennen ondiep wortelen is onjuist. Ze hebben namelijk diepe wortels en ontwikkelen penwortels tot 10 m diep.
• Lindeboom (Tilia): Jonge planten van de linde hebben penwortels, bij oudere bomen ontwikkelt zich een hartwortelstelsel.
• Paardenbloem (Taraxacum): Bekend als wortelonkruid, moet de hele penwortel van de paardenbloem altijd worden uitgetrokken.
• Rozen (Roze): Rozen zijn zeer voedzame planten en daarom ontwikkelen ze ook diepe wortels. Om hen te helpen voedingsstoffen op te nemen, raden wij onze Plantura Organische Rozenmeststof aan. Vooral het hoge kaliumgehalte zorgt voor een goede winterhardheid en een betere weerstand tegen schimmelziekten.
• Zoete Kers (Prunus avium): De zoete kers is een diepgewortelde fruitboom.
• Firma (Abies): Ook sparren van de dennenfamilie (Pinaceae) zijn diepgeworteld.
• Juniper (Juniperus): Met zijn wortels tot 6 m diep is de jeneverbeshaag indrukwekkend.

Wortels zijn verantwoordelijk voor de opname van water en voedingsstoffen door planten. Maar hoe geef je planten goed water? Dat kunt u te weten komen in ons artikel over planten water geven.