Vooral in particuliere tuinen kunnen zware metalen zich ophopen. Wij leggen hier uit of dit gevaarlijk is en hoe u problemen met zware metalen kunt voorkomen.

Aardkolf met vloeibare zware metalen
We verduidelijken hoe gevaarlijk zware metalen uit meststoffen in de bodem werkelijk zijn [Foto: Merkushev Vasiliy/ shutterstock.com]

Veel mensen weten dat voedselbronnen zoals vis tegenwoordig steeds meer vervuild zijn met giftige zware metalen zoals kwik. Maar we kunnen ook schadelijke zware metalen opnemen via plantenvoeding, omdat planten deze stoffen opnemen via de bodem en de wortels. Vooral de eigen tuin kan leiden tot een verhoogd gehalte aan zware metalen in de eigen oogst als de verkeerde meststof wordt gebruikt in combinatie met een ongunstige bodem. Je moet echter niet meteen in paniek raken: Er zijn eenvoudige en ongecompliceerde oplossingen die voorkomen dat de problematische zware metalen in de bodem terechtkomen of door de planten worden opgenomen – lees hier meer.

Inhoud

  • Wat zijn zware metalen en waarom zijn ze giftig voor ons?
  • Via welke mest komen zware metalen in de tuin terecht?
  • Welke bodems lopen vooral gevaar door zware metalen?
  • Hoe kan ik zware metalen in mijn gewassen verminderen?
    • Vermindering van de toevoer van zware metalen door de keuze van meststoffen
    • De verontreiniging met zware metalen verminderen door bodembewerking

Wat zijn zware metalen en waarom zijn ze giftig voor ons?

Bij de term zwaar metaal denken we meestal aan een giftig metaal dat niet in ons lichaam mag komen. Maar deze heersende mening is slechts de halve waarheid. Want tot de groep zware metalen behoren ook mineralen die essentieel zijn om te overleven, zoals koper, mangaan of zink. Deze mineralen worden vaak ook sporenelementen genoemd. Zoals de naam al aangeeft, heeft de mens slechts zeer kleine hoeveelheden van deze stoffen nodig om alles in ons lichaam goed te laten functioneren. Hogere hoeveelheden daarentegen kunnen negatieve effecten hebben en ziekten veroorzaken.

Zwaar metaal lood
Lood is een zwaar metaal dat niet in te grote hoeveelheden in ons lichaam terecht mag komen. [Foto: Kim Christensen/ Shutterstock.com]

Naast de zware metalen die essentieel zijn voor het leven, zijn er ook zware metalen als lood, cadmium, chroom en kwik die echt niet in ons lichaam thuishoren. Afhankelijk van het zware metaal zijn zelfs de kleinste hoeveelheden voldoende om vergiftigingsverschijnselen te veroorzaken. Cadmiumvergiftiging kan bijvoorbeeld leiden tot nierfalen, en een verhoogde opname van lood kan iemand letterlijk dom maken. Een verhoogde opname van lood in de kindertijd veroorzaakt bijvoorbeeld schade aan de hersenen, wat zich uit in een lager IQ en een slechte concentratie. Zware metalen zijn ook problematisch omdat ze zich in het lichaam ophopen en zeer langzaam worden uitgescheiden. Een langdurige verhoging van de inname van zware metalen kan dus pas jaren later leiden tot problemen zoals lever- en nierschade.

Via welke meststof komen de zware metalen in de tuin terecht?

Na het lezen van bovenstaande kop zal iedere hobbytuinder zich waarschijnlijk afvragen hoe zware metalen in onze mest en dus in onze voedselketen terecht kunnen komen. Om deze vraag te beantwoorden moet men weten dat minerale meststofbestanddelen zoals fosfaat van nature verontreinigd zijn met zware metalen. In het geval van fosfaat gaat het vooral om het zware metaal cadmium. Helaas zijn er tegenwoordig bijna uitsluitend fosfaatafzettingen met een hoog cadmiumgehalte, omdat de mijnen met een laag cadmiumgehalte al bijna volledig zijn uitgeput. Als u dus regelmatig bemest met minerale meststoffen met een hoog fosfaatgehalte, kunt u de bodem op lange termijn verrijken met zware metalen. Interessant is dat particuliere tuinen, die vaak worden bemest met een volledige meststof zoals blauwe korrel, veel meer vervuild zijn met zware metalen dan de in opspraak geraakte akker van een commerciële boer. Een boer bemest namelijk altijd maar zoveel als de planten werkelijk nodig hebben en opnemen – al was het maar om economische redenen.

Blauwe graanmeststof in papieren zak
Tuinen die vaak worden bemest met een volledige meststof zoals blauw graan zijn veel meer vervuild met zware metalen [Foto: Kym McLeod/ Shutterstock.com]

Maar een deel van de hele waarheid is dat zware metalen in meer dan alleen minerale meststoffen voorkomen. Compost kan ook verhoogde gehaltes aan zware metalen bevatten. Doorslaggevend zijn hier de grondstoffen waaruit de compost is vervaardigd. Maar voordat u uw belangstelling voor tuinieren in uw eigen tuin volledig verliest, zal ik u vertellen: zware metalen komen eigenlijk overal voor en zelfs zonder bemesting zullen kleine hoeveelheden zware metalen in uw tuingrond worden aangetroffen. Op dit punt past een citaat van Paracelsus heel goed: “Alle dingen zijn gif, en niets is zonder gif; alleen de dosis maakt iets geen gif.

Welke bodems lopen vooral gevaar door zware metalen?

Dat zware metalen in de bodem terechtkomen, betekent niet dat zij door de planten worden opgenomen. Bodems hebben een zogenaamde buffercapaciteit. Enigszins vereenvoudigd zorgt de buffercapaciteit ervoor dat de bodem bepaalde stoffen kan binden zodat ze bijvoorbeeld niet door planten kunnen worden opgenomen. De buffercapaciteit hangt af van de samenstelling van de bodem. De volgende componenten en eigenschappen in de bodem hebben een positief effect op de binding van zware metalen:

  • Een hoog gehalte aan klei
  • Humus kan ook zware metalen binden
  • De pH-waarde van de grond mag niet lager zijn dan 6.
Mest Humus Meststof Tuin
Humus kan zware metalen binden [Foto: alicja neumiler/ Shutterstock.com]

Samenvattend kan worden gezegd dat een zware bodem met humus en klei in staat is veel zware metalen te binden. In een zandgrond worden de zware metalen in toenemende mate door de planten opgenomen en in het grondwater geloogd. Maar zelfs een zware bodem kan de zware metalen alleen effectief binden als de pH-waarde niet te zuur is.

Hoe kan ik zware metalen in mijn gewas verminderen?

Vermindering van de toevoer van zware metalen door de keuze van meststoffen

Op dit punt zou het verkeerd zijn minerale meststoffen als zodanig te demoniseren. Er zijn echter enkele problemen met minerale meststoffen die zich bij organische meststoffen niet voordoen. Het totale nutriëntengehalte van minerale meststoffen is bijvoorbeeld vrij hoog, en met name de fosfaatconcentratie is vaak veel te hoog voor langdurige bemesting. Dat komt omdat de meeste planten maar een klein beetje fosfaat nodig hebben. Bovendien komt door de langzaam voortschrijdende verwering in de tuingrond op geheel natuurlijke wijze fosfaat vrij. In principe worden bodemcomponenten, voor het merendeel mineralen, langzaam afgebroken door invloeden van buitenaf, zoals regen. Naast fosfaat komen bij het pletten ook andere plantenvoedingsstoffen zoals ijzer vrij. Er is dus een natuurlijke, zij het lichte, fosfaatbemesting in onze bedden die niet mag worden vergeten.

Helaas geeft de hoeveelheid aangegeven kunstmest vaak een hogere waarde voor de toepassing aan dan eigenlijk nodig is – om dat te bereiken wordt snel weer kunstmest gekocht. Bovendien weten we meestal veel te weinig over onze bodem en de samenstelling ervan. Het blijft voor ons dus een raadsel hoeveel kunstmest werkelijk nodig is en waar. Wij willen echter duurzaam tuinieren en de bodemorganismen doen toenemen in plaats van bodeminput met zware metalen. De organische meststoffen van Plantura zijn hiervoor ideaal. U kunt vertrouwen op onze hoeveelheidsindicaties en moet het nog goed bedoelen: De inbreng van zware metalen wordt met Plantura-meststoffen voor 100 procent niet verhoogd.

Plantura Organische Universele Meststof
Plantura Organische Universele Meststof

Effectief effect op lange termijn,
goed voor de bodem, onschadelijk voor mens, dier & natuur

Koop hier!
Koffiedik als meststof
Gebruik van alternatieve meststoffen zoals koffiedik [Foto: Monthira/ Shutterstock.com]

Met onderstaande tips kunt u de toevoer van zware metalen in uw bedden praktisch verminderen:

  • Het principe “veel helpt veel” geldt zeker niet voor meststoffen
  • Biologische bemesting is altijd voordelig vanwege de natuurlijke nutriëntenverhouding
  • In geval van een acuut tekort aan nutriënten kunnen ook meststoffen met slechts één nutriënt worden gekocht (bv. stikstof).
  • Bestudeer de voedingsbehoeften van de planten die u kweekt en bemest alleen wat de plant echt nodig heeft.

De verontreiniging met zware metalen verminderen door bodembewerking

Om ervoor te zorgen dat zware metalen in de bodem opgeslagen blijven en niet in onze planten en dus in ons voedsel terechtkomen, hebben wij twee tips voor u: De belangrijkste maatregel is het beheersen van de pH-waarde. Want zelfs een zware grond met veel klei en humus kan geen grote hoeveelheden zware metalen opnemen als de pH zuur of zelfs zeer zuur is. Als blijkt dat de grond te zuur is, moet er bekalkt worden. Hierdoor stijgt de pH-waarde weer. Bovendien kan de bodem op lange termijn worden verrijkt met humus. Door humus in te werken, worden meer zware metalen gebonden en doet u trouwens ook iets goeds voor uw planten.

Bodemmeter pH-meting
De belangrijkste maatregel is de controle van de pH-waarde van de grond [Foto: Sergey Kamshylin/ Shutterstock.com]

Samenvattend kan worden gezegd dat het probleem van de zware metalen de komende decennia waarschijnlijk belangrijker zal worden. Ook al is de verontreiniging in Duitsland zeer gering in vergelijking met die in bijvoorbeeld ontwikkelingslanden, toch is een heroverweging van de bemesting relevant. Wie wil immers dat de grond in zijn eigen tuin, waar zoveel liefde en moeite in wordt gestoken, wordt vervuild met zware metalen?

Vergelijkbare berichten