IJzermeststof: toepassing, werkingsmechanisme en toxiciteit van ijzersulfaat

IJzer is als voedingsstof vooral nodig voor de vorming van enzymen. Hier kunt u te weten komen hoe ijzermest gebruikt wordt en of het giftig is.

Niet alleen wij mensen kunnen lijden aan een ijzertekort, maar ook planten kunnen dit spoorelement missen. In dat geval wordt bemesting met ijzer noodzakelijk. Bij ons uit een ijzertekort zich in hoofdpijn, vermoeidheid, broze nagels en vele andere symptomen. Maar hoe weten we of onze planten een ijzertekort hebben en een beetje mest nodig hebben? Hier vindt u het antwoord op deze vraag en meer informatie over het onderwerp ijzerbemesting.

Voordat we dieper ingaan op het gebruik van ijzermeststoffen en de werking ervan, is het belangrijk te begrijpen welke eigenschappen ijzer heeft en waarom onze planten ijzer nodig hebben.

Eigenschappen van ijzer in een oogopslag

IJzer is een belangrijke component in ons leven. Het wordt gebruikt als bouwmateriaal in onze huizen en zelfs ons ontbijtsap is verrijkt met ijzer. Maar we kunnen ijzer ook ontdekken in het periodiek systeem, onder het element symbool Fevan de Latijnse naam ferrum afgeleid. IJzer is een zwaar metaal dat als tweewaardig of driewaardig ijzer (Fe²⁺ of Fe³⁺) of in verbindingen (oxiden, zouten). Voor onze planten zijn alleen de Fe²⁺ Dit is interessant omdat ze het kunnen absorberen en zich ermee kunnen voeden. De Fe³⁺ is niet direct beschikbaar voor de planten. Het gebonden ijzer kan door verwering uit de verschillende mineralen vrijkomen. Bij deze verwering komen ijzerionen vrij, maar verschillende factoren beïnvloeden de beschikbaarheid van ijzer, zoals pH en vocht. In een vochtige bodem met een pH-waarde van 6 tot 6,5 is er meestal een grote hoeveelheid Fe²⁺. Als de pH-waarde stijgt tot boven 6,5 en men bovendien te maken krijgt met droogte, neemt deze beschikbaarheid steeds meer af. Het ijzer wordt gebonden en is dan niet meer beschikbaar voor de plant.

Waarom hebben planten ijzer nodig?

Hoewel ijzer geen direct bestanddeel is van bladgroen (chlorofyl), dat verantwoordelijk is voor de fotosynthese, speelt het een belangrijke rol bij de vorming ervan. Het werkt als een katalysator – dat wil zeggen, het versnelt en ondersteunt de vorming van het bladgroen.

IJzer heeft een andere belangrijke taak in de ademhaling van planten, meer bepaald in verband met de ademhalingsketen. De ademhalingsketen maakt deel uit van het energiemetabolisme. Hier wordt energie geproduceerd uit de opgenomen voedingsstoffen – een uiterst belangrijk proces voor alle levende organismen. IJzer is vaak ook een bestanddeel van verschillende enzymen die verschillende rollen vervullen in het metabolisme. De Fe³⁺ is niet direct beschikbaar voor planten, omdat het eerst in de bodem moet worden omgezet in Fe²⁺ kan worden omgezet of gechelateerd. Planten kunnen alleen Fe²⁺ of gechelateerd Fe³⁺ neem op. Chelaten zijn complexen die als hele moleculen door planten kunnen worden opgenomen. Het woord “chelaat” komt van het Grieks chele en betekent zoiets als klauw of krabklauw – en dat beschrijft ook goed wat chelaten in de eerste plaats zijn. In het midden van een chelaat zit een ion, vaak een zwaar metaal zoals ijzer. Grotere organische moleculen klampen zich hieraan vast en houden het op zijn plaats. Deze verbindingen zijn zeer stabiel, voedingsstoffen kunnen als chelaten gemakkelijker door de plant worden opgenomen.

IJzertekort bij planten herkennen

Hoe komt een ijzertekort in onze planten tot uiting? Een symptoom van ijzertekort is het geel worden van de bladeren, waarbij de bladnerven groen blijven – dit zijn zogenaamde chlorosen. Deze chloroses ontstaan eerst op de jonge bladeren. Als het gebrek ernstiger wordt, ontstaan necrose (afstervend weefsel) vanaf de bladrand. Bij ijzertekort is er ook een tekort aan chlorofyl, eiwit en energie. Daarom worden zowel de groei als de opbrengst van de plant verminderd. De kleur van de bloemen kan ook vervagen en ze kunnen over het geheel genomen kleiner blijven. De wortels van ijzergebrekkige planten zijn meestal kort en hebben veel korte zijwortels. Als het ijzertekort niet wordt behandeld, kunnen uw planten zelfs sterven – maar alleen als het een ernstig tekort is.

IJzertekort komt vaak voor in kalkrijke bodems, omdat ijzer wordt neergeslagen door het daar aanwezige calciumcarbonaat. Daardoor kan het ijzer niet meer worden opgenomen. Aan sommige planten kun je al zien op welke grond ze groeien – zo zijn bodems waarop veel hoefblad, brandnetels of paardenbloemen groeien vaak rijk aan kalk. Meer informatie over chlorose hebben we hier in een speciaal artikel voor u verzameld.

Samenvatting Tekenen van ijzertekort bij planten:

• aanwezigheid van chlorose, waarbij de bladnerven groen blijven
• De eerste tekenen verschijnen op de jonge bladeren
• Later treedt necrose op vanaf de bladrand
• Geremde groei
• Lage opbrengst
• Bleke, kleine bloemen
• verschijnen van korte wortels en veel zijwortels

Ook droogte en verdichting kunnen redenen zijn waarom de plant geen ijzer kan opnemen. Daarom is het de moeite waard om de planten na langdurige droogte goed water te geven. Ook waterhoudende en verdichte bodems kunnen een belemmering vormen voor de ijzeropname door de planten. Dergelijke bodems remmen vaak de wortelgroei en veroorzaken een gebrek aan zuurstof of een teveel aan koolstofdioxide. Mechanisch losmaken en het gebruik van voornamelijk organische meststoffen zoals onze Plantura organische meststoffen kunnen een einde maken aan de verdichting.

Een andere belangrijke factor die ijzergebrek veroorzaakt is het teveel aan andere zware metalen in de bodem. Het transport en de opname van ijzer kunnen worden geremd als er veel chroom-, koper-, kobalt-, zink-, mangaan- of nikkelionen in de bodem rondzweven. Schorshumus kan veel mangaan bevatten en vooral een teveel aan zink kan leiden tot een ijzertekort.

In het algemeen kun je zeggen dat je problemen kunt verwachten zodra het evenwicht van de ionen in de bodem wordt verstoord. De interactie tussen ijzer en fosfor is bijzonder interessant. Als er veel fosfor in de bodem zit, is het mogelijk dat deze twee voedingsstoffen zich combineren en ijzer(III)fosfaat vormen. Wij kennen deze verbinding als slakkenkorrels, maar ze kan zich ook in de bodem vormen en zo de voedingsstoffen binden.

Hier hebben we de triggers van ijzertekort nog eens kort voor u opgesomd:

• Te hoge pH-waarde
• Wateroverlast
• Droogte
• Geremde wortelgroei
• Onbalans en overschot van andere voedingsstoffen
• Hoog fosforgehalte

Gebruik ijzermeststof op de juiste manier

Als uw planten nu een ijzertekort hebben, zijn er verschillende manieren om ze van ijzer te voorzien. Aangezien ijzer via de wortels en de bladeren kan worden opgenomen, zijn er verschillende toepassingsmogelijkheden.

IJzeren bladbemesting

IJzer kan niet alleen via de bodem worden bemest, maar ook als bladbemesting. Het voordeel van bladbemesting is dat het zeer snel effect heeft. Aangezien de meststof niet in de bodem wordt gebracht, kan hij niet uitspoelen en is hij effectief ondanks de droogte van de bodem. Bladbemesting kan echter alleen in een lage concentratie worden toegepast om schade aan de bladeren te voorkomen.

Deze vorm van bemesting moet ook vaker worden toegepast en de meststoffen zijn helaas ook wat duurder dan andere ijzermeststoffen. Het is ook mogelijk om preventief regelmatig ijzermeststoffen te gebruiken om de symptomen van een tekort tegen te gaan. Volg echter altijd de productbeschrijving en de aanbevolen doses. Bij gebruik van ijzermeststoffen is het ook belangrijk deze niet in de volle zon en bij temperaturen boven 25 °C toe te passen – dit kan de planten beschadigen.

IJzermeststof in irrigatiewater

IJzer kan ook met het water worden toegevoegd. Los hiervoor de ijzermeststof op in het water volgens de productbeschrijving en voeg het toe aan de planten. Een hoeveelheid van 1 tot 2 mg ijzer per liter water is voldoende voor een goede ijzerbemesting. Spoel de gieter daarna grondig uit om de laatste productresten ervan te verwijderen. Pas ook op dat u de grond of uw kleren niet bevuilt met de ijzermest. Dit resulteert in lelijke roestvlekken die moeilijk of niet te verwijderen zijn.

Welke planten worden vaak getroffen door een ijzertekort?

Eenvoudig gezegd worden gewassen die bijzonder veel ijzer gebruiken vaak getroffen. Sierplanten zoals rozen (Rosa), hortensia’s (Hortensia), magnolia’s (Magnolia) en rododendrons lijden bijzonder vaak. Meststoffen voor rododendrons en rozen bevatten vaak een kleine hoeveelheid ijzer om chlorose door ijzertekort te voorkomen. Ook zware consumenten onder de groenten zoals tomaten (Solanum lycopersicum), komkommers (Cucumis sativus) en paprika (Capsicum) moeten worstelen met het gebrek aan ijzer.

In fruit wordt dit vaak aangetroffen in bessen, appels (Malus) en kweeperen (Cydonia oblonga). De bloemenliefhebbers onder u die van petunia’s houden (Petunia) op het balkon zal zeker ooit geconfronteerd zijn met een ijzertekort. Wanneer chlorose optreedt bij petunia’s, is dat meestal te wijten aan een ijzertekort. U kunt hier ook meer te weten komen over chlorose bij petunia’s.

IJzermeststof voor gazons en tegen mos

Zelfs uw favoriete groene gazon kan lijden aan een ijzertekort. Dit wordt meestal veroorzaakt door de toestand van de bodem. Sommige bodems bevatten meer ijzer, andere minder. Maar om zeker te zijn, kun je een bodemtest doen. Een manier om ijzermeststof op uw gazon te gebruiken is om ongewenst mos te bestrijden. Als uw gazon erg bemost is, kunt u het vochtige mos behandelen met ijzermest. Voordat u dit doet, moet u het gazon maaien tot een lengte van ongeveer 3 tot 4 cm en vervolgens het mos behandelen met ijzermeststof (ijzer(II)sulfaat). IJzermeststof kan worden toegediend in de vorm van korrels of, zoals reeds beschreven, als vloeibare meststof die in het irrigatiewater wordt gemengd. Het moet worden toegepast in het voorjaar in de maanden maart of april, als de grond al volledig ontdooid is. Daarna sterft het mos na ongeveer twee weken af en wordt bruin tot zwart. U kunt het mos dan eenvoudig verwijderen met een hark of riek. Het is vooral belangrijk dat u de gaten opvult die het mos heeft achtergelaten.

Na verwijdering moet u het gras opnieuw inzaaien om te voorkomen dat ander onkruid of mos zich vestigt. Als u dit mos verwijderen in het voorjaar doet, is dit ideaal zodat het herzaaien goed kan groeien. Loop niet op het gazon gedurende ongeveer twee weken na het aanbrengen van de ijzermeststof. Houd ook uw huisdieren weg van de gazons – er kan vergiftiging optreden. Wat u nog meer tegen mos in het gazon kunt doen, leest u hier in ons speciale artikel.

Wij raden u aan uw gazon altijd van voldoende voedingsstoffen te voorzien en te vertrouwen op voornamelijk organische meststoffen met langzame afgifte, zoals onze Plantura organische gazonmeststoffen. Uw gazon wordt niet alleen fit en weelderig, maar u beschermt ook het bodemleven en kunt na de bemesting altijd direct weer over uw gazon lopen. Meer informatie over onze organische gazonmest vindt u hier.

IJzermeststof voor aquaria

Aquariumplanten hebben ook voedingsstoffen nodig, want als de planten chlorose vertonen, hebben ze ook een tekort aan ijzer. Dat een ijzertekort in het aquarium niet zo zeldzaam is, blijkt uit het feit dat de eerste aquariummeststof die op de markt kwam een ijzermeststof was. Het is niet mogelijk een algemene aanbeveling te doen over de te gebruiken hoeveelheid. Elk aquarium is individueel wat betreft de vulhoeveelheid, de filtersystemen, de bezetting, de voeding en de beplanting. Een optimaal ijzergehalte in een aquarium is 0,03 tot 0,1 mg/l. Dit kan worden bepaald met teststrips uit de dierentuin. Dit kan gemakkelijk worden gecontroleerd met teststrips uit de dierenwinkel. Een andere indicator voor een voldoende ijzergehalte is de groei van eendenkroos. Als je kroos in het aquarium hebt en genoeg ijzer, zal het kroos zich goed vermenigvuldigen. Bij gebrek aan ijzer stopt het kroos met groeien. Helaas gaat bemesting in het aquarium – ongeacht de voedingsstof – vaak gepaard met de vorming van algen. Daarom moet u heel voorzichtig zijn met de dosering en liever iets minder dan te veel bemesten.

Is ijzermeststof giftig?

In het algemeen zijn ijzermeststoffen giftig en moet fysiek contact ermee altijd worden vermeden. Was uw handen grondig als u ermee in contact bent gekomen. Als u ongemak ondervindt na contact met ijzermeststoffen, raadpleeg dan een arts.

Maar er moet niet alleen rekening worden gehouden met de giftigheid, maar ook met de lelijke vlekken die de ijzermeststof op uw vloer of andere voorwerpen kan achterlaten. De roestvlekken zijn meestal moeilijk of niet te verwijderen. Wees ook voorzichtig met je kleren. Het zou immers erg jammer zijn voor uw favoriete broek als hij vervuild is met lelijke vlekken.

IJzermeststof kopen

IJzermeststoffen hebben verschillende samenstellingen, afhankelijk van het product. In de regel bevatten ze echter altijd de voedingsstoffen stikstof en ijzer, die worden aangeduid met de afkortingen N en Fe. Wij raden u aan alleen ijzermeststoffen te gebruiken als dat absoluut noodzakelijk is. Vaak kunnen tekorten aan voedingsstoffen worden voorkomen. Onze hoofdzakelijk biologische Plantura-meststof voor hortensia’s met langdurige werking bevat bijvoorbeeld een kleine hoeveelheid ijzer om ijzergebrek bij hortensia’s van meet af aan te voorkomen.

Maak uw eigen ijzermeststof

Als u geen ijzermest wilt kopen, is er nog een andere optie: Dat van zelf maken. Dit is goed voor uw portemonnee en natuurlijk voor het milieu. Omdat planten ijzer opnemen als een essentiële voedingsstof, zit het van nature in plantenafval, bokashi of compost. Zeer ijzerrijk plantaardig materiaal zoals spinazie, kikkererwten, linzen of kidneybonen zijn bijzonder geschikt voor de productie van ijzerrijke meststoffen. Omdat het tweewaardige ijzer, dat gemakkelijker beschikbaar is voor planten, ook aanwezig is in compost met prioriteit alleen bij lage pH-waarden, kunt u het mengen met citroensap of sinaasappelsap voordat u het als meststof gebruikt.

Een oude truc om ons lichaam van ijzer te voorzien werkt op dezelfde manier. IJzeren spijkers die in een appel zijn gestoken oxideren door contact met appelzuur. Het mengen van de geplette appelschijfjes met de plantengrond levert ook ijzer dat gemakkelijk beschikbaar is voor planten. Maar het is nog eenvoudiger: veel planten hebben zelf zulke effectieve tactieken om ijzer uit de grond te halen, dat alleen het inbrengen van ijzeren spijkers in de plantgrond voldoende kan zijn. Het mengen van veel geel zand bij het planten – vooral in bakken – kan ook ijzergebrek voorkomen. De gele kleur van het zand komt van de ijzeroxiden die zich eraan hechten. Een andere zeer effectieve bron van ijzer is bloedmeel, dat u kunt kopen of uit uw eigen slachthuis kunt halen.

Wie worstelt met mos in het gazon neemt vaak zijn toevlucht tot ijzermeststoffen. In ons speciale artikel over ijzermeststoffen voor gazons vindt u alles wat u moet weten over het gebruik en de alternatieven.