Korstmossen komen vaak voor op met name oude bomen, maar ook op struiken, en zijn door hun karakteristieke uiterlijk gemakkelijk te herkennen. Als ze zich vormen op bomen in de tuin, weten veel hobbytuinders niet zeker of ze schade veroorzaken en verwijderd moeten worden. We geven uitleg over de schimmels en antwoorden op de meest gestelde vragen.
Wat zijn korstmossen?
Met korstmossen (Lichen) is een symbiose van een of meer schimmels (Mycobionten) en algenplanten (Fotobionten), die elkaar bevoorraden en dus in gelijke mate van elkaar profiteren. Schimmels kunnen als chlorofylvrije exemplaren geen vitale organische stoffen zoals suiker of zetmeel produceren. Zij worden daarbij geholpen door de algen, die deze stoffen bijvoorbeeld uit kooldioxide en water kunnen produceren en aan de schimmels ter beschikking stellen. In ruil daarvoor zorgen de schimmels ervoor dat het algenweefsel aan het substraat vastzit en leveren ze water en mineralen aan de algen.
Korstmossen worden ingedeeld bij de schimmels (Schimmels) en worden daar als een aparte levensvorm beschouwd, daarom zijn het geen planten. De wetenschap van korstmossen is lichenologie.
Waar komen korstmossen voor?
Korstmossen voelen zich thuis in elke klimaatzone – van de Arctische toendra, over gematigde klimaten zoals in Midden-Europa, tot tropische en subtropische gebieden. Ze groeien vooral op plaatsen met een hoge luchtvochtigheid en veel regen. Omdat ze zelf geen water kunnen opslaan, maar het vocht nodig hebben om te overleven en zich voort te planten, zijn ze afhankelijk van deze factoren.
Aan welke substraten geven korstmossen de voorkeur?
Korstmossen vormen zich op verschillende substraten, zoals aarde, op stenen en op planten. In het laatste geval worden ze meestal aangetroffen op de schors van naald- en loofbomen. Ze geven vooral de voorkeur aan populieren, essen en fruitbomen met basenrijke schors. Ze vallen graag verzwakte bomen aan, ongeacht of ze ziek of oud zijn. In verzwakte toestand hebben deze bomen minder weerstand en kunnen de korstmossen zich beter en op lange termijn verspreiden.
Hoe zien korstmossen eruit?
Het hangt af van het soort korstmos. Er zijn in totaal drie hoofdcategorieën:
- Blad- en bladmossen: platte en bladachtige vorm, ligt losjes op het substraat
- Korstmossen: dichte intergrowth met substraten
- Struikvlechten: struikachtige groei met vertakkingen
Qua kleur kunnen ze variëren van wit, helder geel, sterk oranje, roze en rode tinten, tot mengsels van blauw en groen, tot verschillende tinten grijs en bruin, en diep zwart.
Dit identificatieboek, met schitterende foto’s, leidt op betrouwbare wijze naar de ca. 400 belangrijkste soorten van Midden-Europa en geeft bovendien veel interessante informatie over verspreiding, ecologie en de diverse wijzerfuncties. Hardback editie. Auteurs: Volkmar Wirth, Ulrich Kirschbaum
Kunnen korstmossen dienen als bio-indicatoren?
Omdat het levende organismen zijn die zichtbaar reageren op milieu-invloeden, kunnen korstmossen dienen als goede bio-indicatoren in de tuin. Dit maakt ze tot zogenaamde indicatorplanten. Ze wijzen vooral op een hoge mate van luchtverontreiniging. Typische reacties zijn bijvoorbeeld de ophoping van stoffen en veranderde levensfuncties.
Als u korstmossen ontdekt op een van uw bomen, kunt u er ook van uitgaan dat deze verzwakt is. Indien nodig kunnen snel maatregelen worden genomen om de boom te versterken. Dit is vooral een voordeel als de verzwakking te wijten is aan een ziekte of een plaag.
Hoe schadelijk zijn korstmossen voor bomen?
Korstmossen veroorzaken geen gezondheidsschade aan bomen. Integendeel, ze dienen als natuurlijke bescherming tegen schadelijke schimmel- en bacterie-infecties. Ze kunnen echter knoppen overwoekeren en zo de bloei verhinderen.
Ook interessant: Onzichtbaar gevaar: herkennen en bestrijden van boomschimmels
Hoe beïnvloeden korstmossen de opbrengst van fruitbomen?
In de regel tasten korstmossen de vrucht, de gezonde ontwikkeling ervan en de opbrengst niet aan. Ze verspreiden zich ook niet naar de vrucht, waardoor deze oneetbaar wordt. Korstmossen groeien hooguit door tot aan sterkere takken, maar blijven voornamelijk bij de stam en uit de buurt van vruchten. Aangezien zij de boom als geheel niet schaden, zijn er geen leveringsproblemen van de vruchten te verwachten, waaruit kleinere exemplaren zouden ontstaan of vroegtijdig verval zou kunnen optreden.
Zijn korstmossen giftig voor mensen?
Korstmossen zijn niet giftig voor mensen. Niettemin kunnen zij bij contact allergieën veroorzaken bij gevoelige personen. Het gaat meestal niet verder dan lichte huidirritatie. Astmapatiënten kunnen een lichte verslechtering van de ademhaling merken als zij langere tijd in de onmiddellijke nabijheid van korstmossen verblijven. De consumptie van korstmossen wordt als ongevaarlijk voor de mens beschouwd.
Er zijn zelfs soorten die als voedsel dienen voor wilde dieren, zoals rendiermossen (Cladonia rangiferina). Dit komt het meest voor in droge dennenbossen. Sommige steenkorsten worden in Azië zelfs speciaal gekweekt en gebruikt als geneesmiddel. Toch moet consumptie indien mogelijk worden vermeden, tenzij fundamenteel kan worden aangenomen dat het om een boomkorstmos gaat of dat er andere stoffen of wezens in zitten die schadelijk zijn voor de gezondheid.
Zijn korstmossen giftig voor dieren?
Wat voor mensen als niet-giftig wordt beschouwd, kan voor dieren fataal zijn als het wordt opgegeten. Dit is het geval met wolfskorstmossen (Letharia vulpina). Hij behoort tot de struikmossen, is citroengeel en heeft een spaarzame vertakking. Het bevat vulpinezuur, dat als zeer giftig voor dieren is ingedeeld.
Vroeger werd het gif van wolfskorstmos gewonnen om vossen en wolven te doden. Sterfgevallen bij honden en katten zijn tot nu toe niet bekend, maar om het zekere voor het onzekere te nemen, moet u uw huisdieren uit de buurt houden of het wolfskorstmos na ontdekking snel verwijderen en veilig opruimen.
Voor welke dieren leveren korstmossen voedsel?
Er zijn enkele korstmossen die voedsel bieden aan dieren en waar rendieren, wasberen en marmotten zich graag aan tegoed doen. Ze zijn overgecategoriseerd als “rendier korstmossen”. Deze soort komt echter niet voor als typische boom korstmossen.
Cladonia rangiferina groeit eigenlijk alleen op de grond. Aangezien hij zich echter graag ophoudt in schrale bossen en onder struiken, kan hij zich ook dicht bij de grond op lagere boomstammen verspreiden. Hetzelfde geldt voor het hellende struikmos (Cladonia arbuscula) en het alpiene rendiermos (Cladonia stellaris). Ze zijn een belangrijke voedselbron, vooral om te foerageren in de winter.
Moeten korstmossen van bomen worden verwijderd?
Het verwijderen van korstmossen is niet verplicht wanneer jonge en vitale bomen zijn aangetast. Als echter overgroei dreigt en stamonderhoud van oudere fruitbomen noodzakelijk wordt, is verwijdering aan te bevelen.
Wat is de beste manier om korstmossen te verwijderen?
De gemakkelijkste manier is om het korstmos weg te trekken, inclusief de schors, waar het los zit. Dit gebied is vooral belangrijk voor verzwakte en oudere bomen, omdat ongedierte zoals vorstmotten of fruitmotten zich hier ’s winters graag nestelen.
Als de schors vastzit, kunt u de verspreiding van een korstmossenplaag beperken door deze af te schrapen met een mes of iets dergelijks. Pas op dat u de schors niet doorsnijdt en verwondt. Als het korstmos niet gemakkelijk kan worden weggeschraapt, helpt het om het meerdere malen met wijnazijn of vruchtenazijn te besproeien. Het gebruik van een huismiddeltje zal het korstmos ook effectief oplossen:
- Breng tien liter water aan de kook
- Voeg 20 gram zuiveringszout toe en los het op.
- Breng het mengsel over in een spuitbus en spuit het na afkoeling op de korstmossen.
- Meerdere keren per dag herhalen
Sterven korstmossen op bomen ook vanzelf af?
Gedeeltelijk wel, als er betere milieu- en leefomstandigheden zijn voor het ene of het andere deel van de symbiose. Als de schimmel bijvoorbeeld een voordeligere bron van suiker en zetmeel vindt, trekt hij zich terug uit de “symbiose”. Maar omdat de alg zonder de schimmel geen houvast en voldoende vocht krijgt, sterft hij af. Aangetaste bomen worden vervolgens korstmosvrij.
Korstmossen sterven ook af als ze veel verontreinigende stoffen uit de lucht hebben opgenomen. Aangezien ze geen uitscheidingsmechanisme hebben, blijven de verontreinigende stoffen achter en hopen ze zich op totdat de korstmossen niet meer levensvatbaar zijn en afsterven. Regeneratie is niet mogelijk.
Verwijdert automatisch en diepgaand algen en groene aanslag van diverse oppervlakken. Vermindert het risico op ongevallen door gladde coatings. Behoudt de waarde van de behandelde oppervlakken en vertraagt nieuwe aantastingen.
Welke soorten korstmossen groeien op bomen?
De meest voorkomende korstmossen in Duitsland zijn:
- Boom mos (Pseudevernia furfuracea)
behoort tot de heester korstmossen - Baardmossen (Usnea barbata)
gedijt op takken en stammen van sparren en lariksen - Blaarmossen (Hypogymnia physodes)
komt vaak voor op naald- en loofbomen met zure schors, zoals berk of eik - Kopje korstmos (Cladonia pyxidata)
de meest voorkomende korstmossen van het geslacht Cladonia geven de voorkeur aan grondgroei, maar komen ook voor op dood hout en bomen. - Eikenmos / Pruimenmos (Evernia prunastri)
behoort tot de struikmossen, geeft de voorkeur aan zure loof- en naaldbomen - Gewoon geel korstmos (Xanthoria parietina)
huidige verspreiding, groeit graag op bomen in het laagland - Boombaard (Usnea filipendula)
zeer bedreigde korstmossen in Duitsland - Wolfskorstmos (Letharia vulpina)
Giftig voor dieren, groeit op naaldbomen
Foto’s van korstmossen
Inhoudsopgave
