Natuurlijke meststof: Toepassing en voordelen van natuurlijke meststof

Steeds meer mensen zien af van de chemische club in de tuin en kiezen voor natuurlijke bemesting. Wij leggen uit welke voordelen natuurlijke meststoffen hebben.

Soms is de meest natuurlijke manier ook de beste: steeds meer mensen beseffen dat de onnatuurlijke toevoer van voedingsstoffen via minerale meststoffen niet alleen schadelijk is voor het milieu, maar ook voor hun eigen tuin. Wij geven u een klein overzicht van huismiddeltjes en andere natuurlijke meststoffen die – zoals de bedoeling is – de voedingscyclus kunnen sluiten.

Wat natuurlijke meststoffen zijn, welke verkrijgbaar zijn en wat hun sterke punten en beperkingen zijn, leert u in de volgende paragrafen. Vervolgens laten we zien waar u op moet letten bij de aankoop en het gebruik van natuurlijke meststoffen.

Wat is natuurlijke meststof?

Komt niet alles in principe uit de natuur – uiteindelijk ook elke microchip, elke auto en elke minerale mestkorrel? Natuurlijk is deze veronderstelling fundamenteel juist. Wat echter onnatuurlijk is, is de gewijzigde verdeling van natuurlijke materialen. Stikstof ergens uit de lucht halen, het eerst omzetten in ammoniak en vervolgens in ammonium in het Haber-Bosch-proces, en het dan in grote hoeveelheden aan de bodem toevoegen – daar is de bodem nooit voor ontworpen. Het bestaande ecosysteem raakt daardoor uit balans en functioneert niet meer naar behoren. Natuurlijke meststoffen doen het anders: ze geven langzaam en geleidelijk voedingsstoffen af en leveren niet alleen plantenvoeding, maar voorzien ook de bodem van wat deze nodig heeft om gezond te zijn. Dit is de natuurlijke manier om grond en planten te bemesten.

Wat voor natuurlijke meststoffen zijn er?

Eet je wel eens een ontbijtei? Misschien kunt u de schelp voortaan beter bewaren – net als de koffiedrab, de as uit uw oven en uw vingernagels, die qua samenstelling op hoornmeststoffen lijken. Wij raden echter af om uw urine als meststof te gebruiken. Naast deze nogal ongewone voorbeelden lijken paardenmest en uitwerpselen van zeevogels of vleermuizen (guano) bijna volkomen normaal. Wij presenteren de genoemde natuurlijke meststoffen.

Koffiedik als meststof

Koffie is Duitslands meest populaire genotmiddel. In de meeste huishoudens hopen zich dan ook grote hoeveelheden koffiedik op. Na het zetten wordt het vochtige koffiepoeder meestal bij het organisch afval weggegooid. Maar tuinliefhebbers moeten nu opletten: Koffiedik bevat een aantal ingrediënten waar je planten nog wat aan hebben. In het zeer licht zure koffiedik blijven veel organisch structuurmateriaal, ongeveer 2 % stikstof, 0,4 % fosfor, 0,8 % kalium, antivirale en antibacteriële looizuren en minieme hoeveelheden cafeïne achter. Niets houdt u tegen om deze organische meststof in potten en bedden te strooien. De geur van koffiedik schijnt zelfs een aantrekkelijk effect te hebben op nuttige regenwormen. Overigens is overbemesting met koffiedik vrijwel onmogelijk.

Als u uw koffiedik wilt gebruiken, moet het eerst goed gedroogd worden. Schimmelgroei moet worden vermeden – hier is het gevaar het grootst bij volautomatische koffiemachines. Het drogen heeft de meeste kans van slagen als u het vochtige poeder over een groot oppervlak verspreidt. Zodra het koffiedik is gedroogd, kunt u het plat in de tuin werken of het per lepel aan potplanten geven. Orchideeën, hortensia’s en tomaten, bijvoorbeeld, profiteren van de licht zure reactie van het koffiedik en profiteren van het ingebrachte organische materiaal.

Gedetailleerde informatie over bemesting met koffiedik vindt u in dit speciale artikel.

Hoornkrullen en hoornmeel als meststof

Hoorns en hoeven van geslachte dieren zijn rijk aan stikstof, fosfor en calcium, zodat de verwerking ervan tot meststoffen voor de hand ligt. Kalium is echter vrijwel afwezig, zodat bijmesten zeker noodzakelijk is. De verwerking van hoornmeststoffen is niet bijzonder ingewikkeld. In principe worden slechts drie verschillende korrelgroottes geproduceerd. Het fijne hoornmeel, het middelfijne hoornmeel en het grove hoornschaafsel. De bemestende werking van deze hoornmeststoffen verschilt echter al door het maalproces alleen:

• Fijn hoornmeel heeft een hogere werkingssnelheid, maar een korte werkingsduur. Door zijn snellere omzetting draagt hij slechts in geringe mate bij aan de humusvorming.
• Grove hoornschilfers hebben een lage werkingssnelheid maar een lange werkingsduur. Zij dragen iets meer bij aan de humusvorming vanwege de langzamere werkingsduur.
• De eigenschappen van hoornmeel liggen ergens tussen hoornmeel en hoornschaafsel in.

Alle hoornmeststoffen hebben een natuurlijk langetermijneffect, omdat de voedingsstoffen die zij bevatten eerst moeten worden vrijgemaakt en gemineraliseerd door bodemmicro-organismen voordat zij beschikbaar zijn voor planten. Werk de hoornmest in de bovenste grondlaag of breng het direct in het plantgat aan bij het planten. Het daaropvolgende besproeien helpt de omzetting op gang en verdrijft de onaangename geur.

Gedetailleerde informatie over bemesting met hoornmeel vindt u hier, terwijl dit speciale artikel gaat over de grovere hoornschilfers.

Tip: De samenstelling van uw teennagels en vingernagels is vrijwel hetzelfde als die van runderhoeven. Opgeslagen en fijngemalen zijn ze dus ook een prima meststof. Het kan tenminste geen kwaad om ze aan de composthoop toe te voegen.

As als meststof

Het gebruik van as als meststof wordt altijd besproken door tuinliefhebbers. Om één ding duidelijk te maken: Niet elk type as is geschikt als meststof. Het is dus geen wonder dat er enige onenigheid bestaat over het gebruik ervan. As van onbehandeld hout, stro of ander plantaardig materiaal, evenals niet-glanzend bedrukt papier, kan als meststof worden gebruikt. Indien u echter over dergelijke as beschikt, mag u deze in geen geval rechtstreeks over een groot oppervlak op en onder uw planten verspreiden. De volgende eigenschappen kenmerken as:

• Een extreem hoge pH-waarde van 10 tot 13
• Veel calcium en veel magnesium, fosfor en kalium, sporenelementen – maar helemaal geen stikstof.
• Een zeer snelle beschikbaarheid van voedingsstoffen en een snel effect op de pH-waarde van de bodem.
• As mag niet worden verstrekt in combinatie met ammoniumhoudende meststoffen of fosfaatmeststoffen.

Dus, om kalkgevoelige planten niet te beschadigen, moet u bij toepassing alleen zorgen voor kalktolerante of kalkminnende tuin- en potplanten. Omdat het pH-veranderende effect zo snel optreedt, kan as worden gebruikt om de pH van zelfs een zware tuingrond te veranderen. Lichte gronden worden echter maar al te gemakkelijk overgekalkt. Hier moet de toepassing van as worden vermeden. Turfsubstraten hebben veel baat bij as, omdat ze extreem kalkarm zijn. Samen met humus kan as de vorming van stabiele bodemkruimels bevorderen door het calcium dat het bevat, en het is natuurlijk een van de essentiële voedingsstoffen voor planten. Maar juist door het gebrek aan stikstof is as zelfs voor kalkminnende planten geen volledig adequate meststof. Aanvulling met een organische langzaam vrijkomende meststof is in ieder geval noodzakelijk.

Zorg ervoor dat de as niet onverdund op uw handen of de planten komt, want de hoge pH-waarde tast het weefsel aan. Spoel as dus onmiddellijk van handen en gebladerte als u het gebruikt, en draag indien mogelijk handschoenen.

Gedetailleerde informatie over bemesting met as is te vinden in dit speciale artikel.

Eierdoppen als meststof

Eischalen bestaan bijna volledig uit calciumcarbonaat, dat ook in de handel verkrijgbaar is als “koolzure kalk”. Het zou zonde zijn om eierschalen ongebruikt weg te gooien en kalk te kopen bij de bouwmarkt. Eierschalen zijn dus in principe geschikt om de pH-waarde van een bodem te verhogen of te stabiliseren. Hun effect is echter vrij traag. Daarom kunnen eierschalen alleen een effect hebben op de pH-waarde in lichte zandgronden en in kleine bodemvolumes. Zwaardere en kleiachtige bodems daarentegen kunnen nauwelijks door enkele eierschalen uit hun chemisch evenwicht worden gebracht.

Als de eierschaal wordt opgelost met de eigen zuren van de bodem, stijgt de pH en komt er calcium vrij. Calcium is niet alleen een belangrijke voedingsstof voor planten, samen met humus zorgt het ook voor een goede cementering van bodemkruimels, waardoor de bodemkwaliteit toeneemt. Behalve calcium bevatten eierschalen ook kalium, fosfor en magnesium – maar in vrij kleine hoeveelheden. Fijngemalen eierschalen, aangebracht in combinatie met water, hebben het snelste effect. U moet er ook op letten dat u nooit eierschalen samen met meststoffen of ammoniumhoudende fosfaten verspreidt. Anders ontstaat de stinkende, gasvormige ammoniak in combinatie met ammonium. Wanneer zij in contact komen met fosfaten, worden calciumfosfaten gevormd die moeilijk oplosbaar zijn en die zowel calcium als fosfaat in de bodem vastzetten, waardoor ze moeilijk bereikbaar zijn voor planten.

U kunt uw eierschalen ook gebruiken op uw eigen composthoop, fijngemalen werken ze snel genoeg om de pH van zuur rottend materiaal in evenwicht te brengen. Zo kunnen bijvoorbeeld zachthoutsnippers en -naalden, eikenbladeren en turf met een laagje worden bepoederd om de compostering te versnellen.

Meer gedetailleerde informatie over eierschalen als meststof is te vinden in dit artikel.

Paardenmest als meststof

Paardenmest is een mengsel van paardenappels, paardenurine en strooisel. Naast de belangrijkste voedingsstoffen stikstof, fosfor en kalium bevat paardenmest ook magnesium, vele sporenelementen en natuurlijk organisch structuurmateriaal. Paardenmest levert in verse toestand snel grote hoeveelheden voedingsstoffen, maar verbetert de bodem nauwelijks. Na langere opslag en compostering neemt het nutriëntengehalte echter af en worden de bodemverbeterende eigenschappen zichtbaar. Een hoog aandeel strooisel – d.w.z. stro, schaafsel of hooi – zorgt van meet af aan voor een verhoogde humusvorming.

Groentegewassen met een korte teeltperiode – bijvoorbeeld radijs – kunnen om hygiënische redenen beter niet met paardenmest worden bemest. Veel planten verdragen het zeer hoge nutriëntengehalte van verse paardenmest niet: kruiden en jonge planten bijvoorbeeld zouden deze bemesting afwijzen. Lang opgeslagen en gecomposteerde paardenmest daarentegen kan zonder aarzelen in de hele tuin worden gebruikt als meststof en bodemverbeteraar. Als u paardenmest wilt gebruiken, verdient het natuurlijk de voorkeur die lokaal te betrekken. Misschien is een paardeneigenaar in uw omgeving bereid om paardenmest weg te geven. Anders bieden fabrikanten van meststoffen gedroogde en gepelletiseerde paardenmest aan, die bepaalde voedingsstoffen bevat, maar uiteraard vele malen duurder is.

Meer gedetailleerde informatie over paardenmest als meststof vindt u hier.

Urine als meststof

De urine van zoogdieren – ook die van de mens – is rijk aan stikstofverbindingen, fosfaten en kalium- en calciumverbindingen. De geschiktheid ervan als meststof is echter slechts beperkt en onderworpen aan enkele belangrijke overwegingen.

Ten eerste is urine geenszins kiemvrij, ook al blijft dit gerucht bestaan. De toepassing op groenteplanten is daarom om hygiënische redenen verboden. Aangezien urine onder meer tot taak heeft afvalstoffen, stofwisselingsproducten en overtollig zout uit het lichaam te vervoeren, kan bemesting dus leiden tot bodemverontreiniging met zout en geneesmiddelen. De pH-waarde van urine kan sterk variëren en hangt ook af van de versheid. Het is heel goed mogelijk een gevoelige plant te doden door hem te “bemesten” met verse urine.

Verdunde toepassing zou waarschijnlijk mogelijk zijn, maar vanwege de sterke variatie in urine-eigenschappen beoordelen wij het niet als een geschikte meststof. Maar na chemische behandeling en ontzilting kan het zeker een goede meststof zijn. Misschien is dit een stap naar een duurzamere bemesting van planten in de landbouw.

Meer gedetailleerde informatie over urine als meststof vindt u in dit speciale artikel.

Meststof van guano

Heel wat meststoffenfabrikanten gebruiken de guano in hun producten als biologisch verkoopargument. Voordat u naar guano-mest grijpt, moet u echter het volgende weten over de herkomst ervan:

• Het milieu in de guano-mijngebieden werd en wordt ernstig beschadigd en de levensomstandigheden van de geassocieerde zeevogels en vleermuizen verslechteren.
• Mijnbouw wordt vaak op onmenselijke wijze uitgevoerd
• Er zijn al twee oorlogen gevoerd om de grondstof guano…
• Mijnbouw, verwerking en vervoer zijn lang niet zo “biologisch” als de consument graag wordt verkocht.

Het is natuurlijk wel zo dat guano alleen natuurlijke grondstoffen bevat. Dus als u toch besluit een guano-meststof te kopen, kunt u kiezen tussen rode en witte guano. Rode guano bevat voornamelijk fosfaatverbindingen, komt fossiel voor en wordt ook gebruikt in de biologische landbouw. Witte guano is niets anders dan de uitwerpselen die zeevogels of vleermuizen dagelijks produceren. Het bevat veel stikstof en fosfaat, evenals wat kalium. Natuurlijk produceren verschillende diersoorten ook verschillende samenstellingen van uitwerpselen.

Meer gedetailleerde informatie over guano-meststoffen vindt u hier in dit artikel.

Koop natuurlijke mest of maak het zelf

Natuurlijke meststoffen worden niet alleen in het huishouden geproduceerd, maar kunnen ook worden gekocht. Hier is het van belang er in de eerste plaats op te letten waar de gebruikte grondstoffen vandaan komen: Om ecologische redenen kiezen voor paardenmestkorrels, die wellicht een lange weg hebben afgelegd op verschillende vrachtwagens, is zeker niet te verkiezen boven de paardenuitwerpselen van de buurman. Als je geen directe bron van natuurlijke mest hebt, kun je heel duurzaam je eigen meststof produceren door een bokashi, een wormenbak of je eigen composteerbak te gebruiken.

Als je daar ook geen tijd of tijd voor hebt, zijn onze Plantura organische meststoffen wellicht de beste manier om je planten te voorzien van ecologisch vrij onschadelijke voedingsstoffen. De biologische grondstoffen voor onze mestproductie zijn zuiver plantaardig. Ze komen van biologische boerderijen die ook leveren aan de levensmiddelen- en luxe-industrie. Doordat bijproducten van het productieproces worden hergebruikt, is onze Plantura organische meststof dus ook grondstofvriendelijk. Het natuurlijke langetermijneffect biedt uw planten langdurige verzorging en het hoge organische gehalte bevordert de bodemkwaliteit. Een andere geheime tip is het gebruik van compost van regionale composteerbedrijven. Hier worden de grondstoffen die zich ophopen in organische afvalbakken en tijdens het groenonderhoud gecomposteerd en vaak voor weinig geld verkocht.

Tip: Waar je je mest ook vandaan haalt: Laat je niet overtuigen door opzichtige groene verpakkingen en het woord “biologisch” alleen. Let op de kleine lettertjes, want natuurlijk proberen veel mestproducenten op de duurzaamheidstrend in te springen – zelfs zonder hun producten te veranderen.

Voordelen van natuurlijke meststoffen

Natuurlijke meststoffen die in het huishouden of in de tuin worden geproduceerd hebben doorslaggevende voordelen: ze hoeven niet over lange afstanden naar ons te worden vervoerd, ze zijn gratis en milieuvriendelijk. Maar gekochte meststoffen van natuurlijke materialen hebben ook voordelen. Bij de productie van organische meststoffen wordt veel minder energie verbruikt dan bij minerale meststoffen. We hoeven ook geen fossiele voorraden te ontginnen of lange afstanden af te leggen, want organisch afval wordt overal geproduceerd waar mensen wonen. Door voedingsstoffen te recyclen sluiten we een belangrijke natuurlijke cyclus en doen we tegelijkertijd iets voor onze bodem. De bodem is niet ontworpen om voedingsstoffen in hun pure minerale vorm op te nemen. Bodems hebben te lijden onder sterk geconcentreerde meststoffen, verliezen hun goede structuur en humusgehalte, bodemorganismen vinden geen voedsel meer en sterven plaatselijk uit. Alleen met natuurlijke meststoffen is een gezonde en duurzaam vruchtbare bodem mogelijk. Bodem is immers meer dan een spons die voedingsstoffen opneemt en vervolgens weer afgeeft aan planten. Het is een complexe, levende coëxistentie waaruit alle kracht van de planten voortkomt.

Toepassing van natuurlijke meststoffen

In de voorgaande paragrafen en de bijbehorende speciale artikelen heeft u kennis kunnen nemen van de samenstelling en werking van verschillende huismiddeltjes. Een combinatie van deze zelf geproduceerde stoffen – bijvoorbeeld in de vorm van een compost – kan zeker zorgen voor een evenwichtige plantenvoeding. Afzonderlijk beschouwd bieden zij echter een nogal onevenwichtige, onvoldoende gedoseerde of slechts kortstondig werkzame voeding. Toch moet u het effect van huismiddeltjes zoveel mogelijk benutten als u bezorgd bent over de duurzaamheid van uw acties – of als u er gewoon een hekel aan hebt iets verloren te laten gaan.

Als u geen eigen compost maakt en uw planten voortdurend van voedingsstoffen ontdoet door bladeren, snoeihout, fruit of groenten en takkenresten af te voeren, is de langdurige aanvoer van externe voedingsstoffen onvermijdelijk. Deze moeten voornamelijk in organische vorm worden aangeboden om de kwaliteit van uw bodem te handhaven en te verbeteren. De langzame afgifte door het actieve bodemleven resulteert in een vloeiende afgifte die een gelijkmatige plantengroei mogelijk maakt. Een dergelijke organische meststof met langzame afgifte is gemakkelijk toe te passen en vormt geen risico voor de bodem of het milieu. Zelfs als je het wat royaler verspreidt, is overbemesting meer dan onwaarschijnlijk. Onze Plantura organische meststoffen zijn verkrijgbaar in geschikte combinaties voor verschillende plantengroepen – voor gazons, herfstgazons, tomaten en groenten, bloemen en ook als universele meststof.