De vruchten van de lijsterbes, ook wel lijsterbessen genoemd, zijn wilde vruchten. In dit artikel leggen we uit hoe je ze het beste kunt oogsten en verwerken en welke geneeskrachtige eigenschappen ze hebben.
De eetbare bergas (Sorbus aucuparia) is inmiddels bijna in de vergetelheid geraakt als wilde vrucht. Er heerst zelfs de mening dat de vruchten van de bergas giftig zijn, hoewel ze eetbaar en rijk aan vitaminen zijn. Leer hoe je de kleurrijke bessen kunt oogsten en gebruiken.
Inhoud
- Zijn lijsterbessen giftig?
- Oogsten, opslag en bewaring
- Gebruik van lijsterbessen
- Genezende eigenschappen van lijsterbes
Zijn lijsterbessen giftig?
Er is een hardnekkig gerucht dat lijsterbessen giftig zijn. Toch zijn er nu lijsterbessoorten met grotere en smaakvollere vruchten die speciaal zijn gekweekt voor consumptie en verwerking.
Twee dingen wekken de indruk van giftigheid: de feloranje tot felrode kleur van de appelvruchten en de aanvankelijk vaak samentrekkende, bittere smaak door het parasorbinezuur, vooral bij in het wild verzamelde lijsterbessen. Dit wordt steeds minder door de kou en naarmate de vruchten rijpen tot oktober, zodat de vruchten aan het eind goed verwerkt kunnen worden. Lijsterbessen zijn ook niet giftig voor huisdieren – maar ze vermijden ze meestal toch vanwege de felle kleur en de bittere, samentrekkende smaak of spugen ze snel weer uit.
Kunnen lijsterbessen worden gegeten? Lijsterbessen zijn eetbaar als ze rijp zijn. De vruchten van de lijsterbes (Sorbus aucuparia var. edulis) zijn zelfs rauw eetbaar, want ze zijn bijna bittervrij en al zoeter. Vruchten van de wilde lijsterbes mogen niet rauw worden gegeten vanwege het parasorbinezuur, omdat ze in grote hoeveelheden kunnen leiden tot nierschade of maagdarmklachten met diarree. Verse lijsterbessen werden daarom in het verleden gebruikt als laxeermiddel.
Oogsten, opslag en bewaring
De vruchten van de berg es mogen pas worden geoogst als ze volledig rijp zijn, dan is het suikergehalte het hoogst. Afhankelijk van de hoogte begint de oogsttijd van de bergas pas in oktober, hoewel de vruchten al vanaf eind augustus tot september hun helder rood-oranje kleur hebben. Nu worden de vruchttrossen in hun geheel of gesneden van de boom afgebroken. Aangezien de bloemknoppen voor het volgende jaar zich echter net onder de vruchttrossen bevinden, moet u oppassen dat u ze bij het oogsten niet beschadigt. Van volgroeide bomen kan tussen 20 en 40 kg fruit worden geoogst, als de vogels zich niet eerst aan de lijsterbessen hebben vergrepen.
De vruchten moeten vervolgens worden gewassen en van de steeltjes worden geplukt voor verdere verwerking. De eetbare lijsterbessen kunnen worden gedroogd in een dehydrator of op een bakplaat bij een zachte temperatuur van 40 °C. De parasiet wordt tijdens het drogen verwijderd. Tijdens het drogen wordt het parasorbinezuur afgebroken tot het onschadelijke sorbinezuur. Lijsterbessen kunnen ongeveer een jaar droog, donker en koel worden bewaard. Het invriezen van de verse vruchten is een goede manier om lijsterbessen te bewaren of om ze later te verwerken.
Gebruik van lijsterbessen
Rijpe lijsterbessen kunnen worden gekonfijt, gedroogd of rauw worden gebruikt in diverse zoete gerechten zoals compote, moes en gebak of worden toegevoegd aan muesli’s. Populaire recepten met lijsterbessen verklaren de verwerking tot jam van lijsterbessen – vaak gemengd met zoetere vruchten zoals kweepeer, appel of peer. Maar lijsterbessen kunnen ook worden verwerkt tot vruchtennectar, siroop, sap en gelei. De aromatische zuur-fruitige spreads passen heel goed bij vlees, kaasplateaus of op ontbijtbrood. Het gebruik van lijsterbessen voor de productie van schnaps en de verwerking tot vruchtenwijn en likeur is al eeuwenlang een traditie.
Helende eigenschappen van de bergas
Lijsterbessen zijn rijk aan vitamine C, provitamine A, suiker en sorbitol, een fructose die vooral goed is voor diabetici. Lijsterbessen worden al lang gebruikt als thee of extract ter ondersteuning van nierziekten, diabetes en reuma. In de kruidengeneeskunde wordt gekookte lijsterbessenpuree gebruikt tegen diarree. Vers geperst vruchtensap heeft een hoog vitaminegehalte, daarom wordt het ook gebruikt om het immuunsysteem te versterken bij verkoudheid en griepachtige infecties.
De lijsterbes is zo nauw verwant aan de appelbes (Aronia) verwant zijn, dat er zelfs hybriden bestaan tussen beide soorten. Leer hoe je Aronias plant en verzorgt om hoge opbrengsten van smakelijke appelbessen te oogsten.
Inhoudsopgave
