Slakkensoorten in de tuin: Welke zijn nuttig en welke moeten worden weggehouden?

Weinig van de slakkensoorten in tuinen jagen op sla en andere groene planten. Veel slakken zijn eigenlijk nuttig en moeten worden aangemoedigd in tuinen.

Hoewel we vaak walgen van de slijmerige diertjes, zijn veel landslakkensoorten nuttig en belangrijk voor ons ecosysteem. Toch ontwikkelen sommige slakkensoorten zich, vooral in natte jaren, tot een ware slakkenplaag in de tuin. Dit artikel gaat in op enkele slakkensoorten die in ons land voorkomen en laat zien welke slakken voor ons nuttiger zijn.

Inhoud

• Slakkensoorten in de tuin: Hoeveel zijn er?
• Nuttige slakkensoorten in de tuin
  • Kantslakken (Helicidae)
    • Romeinse slak (Helix pomatia)
    • Tuinlint-slak (Cepaea hortensis)
  • Slak (Limacidae)
• Welke slakkensoorten zijn een gevaar voor tuinplanten?
  • Slakken (Arionidae)
    • Spaanse Wegslak (Arion vulgaris)
    • Tuinwegslak (Arion hortensis) en gewone wegslak (Arion distinctus)
  • Slakken (Agriolimacidae)
    • Genetische slak (Deroceras reticulatum)

Slakkensoorten in de tuin: Hoeveel zijn er?

Slakken, waarvan de wetenschappelijke naam Gastropoda is, vormen een eigen klasse binnen de weekdieren (Mollusca). Het is onmogelijk om precies te zeggen hoeveel soorten slakken er in totaal zijn, maar hun aantal is enorm. Naar schatting zijn er minstens 85.000 soorten. Van bijzonder belang voor ons zijn echter de slakken in tuinen. Deze behoren tot de landslakken (Stylommatophora), waarvan er wereldwijd ongeveer 25.000 soorten bestaan.

Hoeveel slakkensoorten zijn inheems in Duitsland? Er zijn ongeveer 400 soorten landslakken in Duitsland, maar ze zijn niet allemaal inheems. Sommige daarvan zijn geïntroduceerd en worden neobiota of neozoa genoemd. Hiertoe behoort bijvoorbeeld de Spaanse slak (Arion vulgaris) of de gevlekte Romeinse slak (Cornu aspersum). Ongeveer 50 soorten landslakken behoren in Duitsland tot de neozoën, de rest wordt als inheems beschouwd.

Nuttige slakkensoorten in de tuin

Waarvoor zijn slakken nuttig? Niet alle slakkensoorten geven de voorkeur aan vers, groen plantenmateriaal. Sommige soorten voeden zich voornamelijk met dode planten en aas en zijn dus belangrijke destructoren, d.w.z. decomposanten, in de materiaalkringloop. In sommige gevallen eten nuttige slakken in de tuin zelfs andere slakken of hun legsels, zodat ze actief bijdragen tot een vermindering van ongewenste slakkensoorten. De nuttige slakkensoorten die in onze tuinen worden aangetroffen komen voornamelijk uit twee families: de Helicidae en de Limacidae.

Slakken (Helicidae)

Bijna alle slakken met een huisje die in onze tuinen te vinden zijn, komen uit deze familie. Hij is zeer soortenrijk en wijdverspreid in Europa. De verschillende soorten van deze slakken voeden zich voornamelijk met dood plantenmateriaal, waardoor ze meestal niet veel schade aanrichten.

Romeinse slak (Helix pomatia)

Romeinse slakken zijn een van onze inheemse slakkensoorten. Het aantal Romeinse slakken in de tuin is de laatste jaren echter sterk afgenomen, hetgeen te danken is aan de voortdurende vernietiging van de habitat van de Romeinse slakken en aan een doeltreffende chemische bestrijding. Daarom is de Romeinse slak nu een beschermde diersoort in Duitsland. De schelp van Romeinse slakken wordt 3 tot 5 cm groot en is in de meeste gevallen rechtsdraaiend. Aangezien Romeinse slakken gewoonlijk de winter overleven door in hun bedekte schelp in de vorst te gaan, kunnen zij in de natuur tot acht jaar oud worden. De habitat van Romeinse slakken moet een kalkrijke, vrij vochtige bodem hebben en idealiter schaduwrijk en warm zijn. Ze zijn vaak te vinden in schaarse bossen of struiken. De natuurlijke vijanden van Romeinse slakken zijn talrijk. Zo hebben mieren, mijten, roofvogels en kleine zoogdieren het vooral gemunt op de jonge Romeinse slakken, die nog een zachte schaal hebben. Daarom worden slechts 5 van de 100 slakken ouder dan twee jaar.

Tip: Heb je ooit een Romeinse slak op je sla gevonden en je afgevraagd of Romeinse slakken echt nuttig zijn? Als Romeinse slakken niet genoeg dood plantenmateriaal vinden, wat bijvoorbeeld het geval kan zijn in zeer schone en opgeruimde tuinen, hebben ze soms geen andere keuze dan zich ook tegoed te doen aan verse plantendelen. Laat dus gerust een paar vuile plekken achter, zodat de Romeinse slak niet met jou hoeft te concurreren om voedsel.

Tuinlint Slak (Cepaea hortensis)

Tuinlintslakken zijn veel kleiner dan Romeinse slakken met een schelpdiameter van ongeveer 2,5 cm. De schelp onderscheidt zich door zijn lichte kleur met donkere banden. De mond van de schelp is meestal wit, wat dient als onderscheidend kenmerk van de verder sterk gelijkende bosbandslakken. Tuinlintslakken kunnen zich aanpassen aan een grote verscheidenheid van habitats, maar worden vaak gezien in bossen, struiken, heggen of verhoogde bedden. Ze zitten vaak wat hoger op bomen of heggen. Aangezien ze zich voornamelijk voeden met algen en niet met kruidachtige plantendelen, kunnen ze meestal geen kwaad in onze tuinen.

Slakken (Limacidae)

Vaak worden alle slakken zonder schelp op één hoop gegooid en in principe afgeschilderd als schadelijk en ongewenst. Er zijn echter wel degelijk soorten naaktslakken die nuttig zijn – bijvoorbeeld de meeste soorten slakken. In totaal zijn er momenteel ongeveer 200 soorten slakken bekend. Ze voeden zich voornamelijk met dood plantenmateriaal, algen, schimmels en soms de eieren van andere slakken. Tuinbouwkundig relevant zijn de geslachten Lehmannia, Limacus, Limax, Malacolimax. De tijgerfluim (Limax maximus) schrikt er ook niet voor terug om de welig tierende Spaanse slakken aan te vallen en te vernietigen, waardoor hij een van de weinige natuurlijke vijanden van Spaanse slakken is. De zwarte slak (Limax cinereoniger) wordt vaak aangetroffen op compost, waar hij plantenresten en schimmels eet. De kasslak (Lehmannia valentiana) is de enige bekende slakkensoort die schade veroorzaakt – maar alleen in de kas.

Welke slakkensoorten zijn een gevaar voor tuinplanten?

In geval van een verhoogd voorkomen kan de genetisch gemodificeerde veldslak (Deroceras reticulatum) en de Spaanse slak (Arion vulgaris) vormt een gevaar voor tuinplanten.

Wat altijd belangrijk is om te onthouden, is dat niet alle planten in gelijke mate worden aangetast. Vele zijn oninteressant voor slakken of kunnen zelfs helpen om slakken op het bed te verjagen. Wij hebben voor u een artikel gemaakt over slakkenwerende planten en een ander artikel dat laat zien welke planten slakken afweren.

Als er een invasie plaatsvindt, kan de slakkenkorrelgreep mogelijk essentieel zijn. Onze Plantura Organic Slug Pellet bestrijdt slakken op betrouwbare wijze, zelfs in de regen, en laat ze terugtrekken naar hun schuilplaatsen zonder slijm te produceren. Het is zacht voor nuttige insecten en huisdieren en zelfs goedgekeurd voor de biologische landbouw.

Slakken (Arionidae)

Gemeenschappelijk voor de verschillende soorten binnen de familie van de slakken is dat het pantser van de slak grotendeels gedegenereerd is. Alleen de zogenaamde mantel, die het voorste deel van het lichaam van volwassen slakken bedekt, blijft over. Het ademhalingsgat van slakken zit aan de rechterkant, voor het midden van de mantel. Een ander kenmerk dat hen onderscheidt van veel andere slakkensoorten is dat slakken zich kunnen opkrullen. In de tuin, voornamelijk het geslacht Arion relevant.

Spaanse slak (Arion vulgaris)

Lange tijd werden Spaanse slakken, bij voorkeur kapucijners genoemd, gebruikt als voorbeeld van schadelijke invasieve soorten. Aangenomen wordt dat deze slakkensoort in de jaren zestig vanuit Spanje is ingevoerd en zich sindsdien massaal heeft verspreid en onze inheemse slakkensoorten heeft verdrongen. Recente studies tonen echter aan dat de Spaanse slak helemaal niet voorkomt in Spanje en dat zijn werkelijke oorsprong niet duidelijk kan worden aangetoond. Zijn sterke verspreiding in de laatste decennia is onmiskenbaar, zodat het nu waarschijnlijk de meest voorkomende slakkensoort in Duitsland is.

Volwassen dieren zijn relatief grote slakken met een lengte van 7 tot 14 cm. Hun exacte identificatie is moeilijk, omdat hun kleur zeer variabel is – van bruin tot oranje tot grijsgroen – en dus erg op andere slakken lijkt. Let op: ze worden daarom vaak verward met de rode (Arion rufus), bruin (Arion fuscus) of zwarten (Arion ater) slak. Deze soorten veroorzaken vaak relatief weinig of geen schade aan het bed, maar worden niettemin – en meestal onnodig – uit alle macht bestreden. De rode naaktslak wordt zelfs als bedreigd beschouwd en mag indien mogelijk niet worden uitgeroeid.

Om verwarring te voorkomen moet de kapucijnerslak nauwkeurig worden geïdentificeerd. Beter dan bij volwassen dieren is de identificatie van juvenielen, die meestal veel helderder zijn, bijna helder oranjegeel en twee koffiebruine lengtestrepen hebben. Spaanse slakken zijn omnivoor, maar geven de voorkeur aan vers plantaardig materiaal en zijn bijzonder dol op studentenbloemen (Tagetes), valeriaan (Valeriana officinalis) en pompoenplanten (Cucurbita). Spaanse slakken zijn ook kannibalen en eten de legsels van andere slakkensoorten, wat hen een concurrentievoordeel oplevert.

Tuinpad slak (Arion hortensis) en gewone slak (Arion distinctus).

Deze twee slakkensoorten zijn zeer nauw verwant en moeilijk te onderscheiden, daarom werden ze in het verleden vaak gewoon samengevoegd onder de naam tuinpadslak. De volwassenen worden maximaal 5 cm lang, maar blijven vaak kleiner. De rug van de dieren is meestal zwartachtig tot donkerblauw met een vleugje bruin. Gescheiden door een lichtere, geelachtige streep, is er aan beide zijden een donkerdere lengtestreep, de zogenaamde band. De zool is meestal gelig en het lichaamsslijm is ook gelig. Beide tuinslakken voeden zich met kruidachtig, chlorofylrijk – d.w.z. groen, vers – plantaardig materiaal. Ze leven vaak in de bodem, waar ze plantendelen eten die zich al onder de bovengrond bevinden. In alle stadia – van ei tot volwassene – kunnen tuinslakken overwinteren, vandaar dat u alle stadia op elk moment van het jaar in uw tuin kunt aantreffen. In de regel leven tuinslakken en gewone slakken ongeveer negen maanden.

Veldslakken (Agriolimacidae)

De mantel van veldslakken bedekt gewoonlijk ten minste een derde van het lichaam. De relatief kleine ademhalingsopening bevindt zich in de achterste helft van de mantel. Het uiteinde van hun staart is gekield, d.w.z. puntig, zoals de kiel van een schip. Hoewel zij de grootste slakkenfamilie vormen, wordt één soort in het bijzonder als schadelijk in onze tuinen ervaren – de genetkatrolslak.

Genetisch gemodificeerde slak (Deroceras reticulatum)

De gewone veldslak wordt 3,5 tot 6 cm lang en is de meest voorkomende inheemse slakkensoort in ons land. Hun kleur varieert van roomwit tot leigrijs en roodbruin. Kenmerkend zijn de donkere aftekeningen, die soms een echt net vormen, en de duidelijk gegroefde huid. Natte veldslakken zijn bijzonder afhankelijk van vocht en gevoelig voor licht, daarom zijn ze nachtdieren. Grasveldslakken zijn omnivoor, maar geven de voorkeur aan vers plantenmateriaal. Deze slakkensoort kan zich ook voeden met zaden en jonge zaailingen, waardoor het gewas vaak niet opkomt. Natte slakken leggen hun eieren tot de herfst. In het voorjaar komen de jonge slakken uit en maken, onder optimale omstandigheden, twee tot drie generaties per jaar.

Tip: De genetisch gemodificeerde slak heeft zo’n groot schadepotentieel omdat hij, in tegenstelling tot andere slakken, meerdere generaties per jaar kan ontwikkelen.

In zachte winters overleven zelfs de volwassen slakken en worden actief op bijzonder warme dagen. Deze overlevende slakken kunnen al vroeg in het jaar grote schade aanrichten.

Als u weet welke slakkensoorten in uw tuin voorkomen, kunt u zo nodig bestrijdingsmaatregelen nemen. In ons artikel over slakkenbestrijding wordt nader uitgelegd dat je niet meteen je toevlucht hoeft te nemen tot chemische ongediertebestrijding en wat je nog meer kunt doen.