Stikstofmeststof: productie en toepassing van de N-meststof

Stikstofmeststoffen zijn alomtegenwoordig, vooral als het gaat om gazons. Maar waar heb je stikstofmest voor nodig? En kun je het misschien zelf maken?

Zoals de naam al aangeeft, is het centrale bestanddeel van stikstofmeststoffen de belangrijkste voedingsstof stikstof (N). Deze meststoffen kunnen synthetisch worden geproduceerd of afkomstig zijn van natuurlijke bronnen. Maar ongeacht de bron, stikstof is essentieel voor de groei en opbrengst van planten.

Stikstof is onmisbaar voor planten zodat ze krachtig kunnen groeien. Hoe beter de stikstofvoorziening in de bodem en dus voor de planten, hoe sterker de groene bladverkleuring. Als er echter te weinig stikstof in de grond zit, moet u die helpen met een stikstofmeststof.

Effect van stikstofmeststoffen

Bemesting met stikstof is essentieel voor belangrijke functies in uw geliefde planten. Planten hebben stikstof nodig voor de volgende taken:

• Productie van aminozuren en eiwitten
• Bevordering van de groei van scheuten en bladeren
• Bouwt bladgroen (chlorofyl) op – dus een belangrijke component van de fotosynthese

Heeft een plant echter een tekort aan stikstof, dan kunnen groeistoornissen optreden. Bovendien kunnen de bladeren hun kleur verliezen en geel worden, en zelfs voortijdige bloei kan het gevolg zijn.

Maar niet alleen te weinig stikstof kan schade veroorzaken, ook te veel van de voedingsstof kan overmatige symptomen veroorzaken. Deze symptomen omvatten een vetgemeste groei of een vertraagde bloei. De bladeren kunnen donkergroen blijven, de planten worden gevoeliger voor ziekten en vorst, en het plantenweefsel wordt zacht en sponsachtig. De vegetatieve groei wordt bevorderd, maar de planten vertonen minder stabiliteit.

Enkel stikstofmeststoffen voorzien onze planten van stikstof, maar helaas ontbreken de overige voedingsstoffen die planten nodig hebben om te overleven – bijvoorbeeld kalium, fosfor en sporenelementen. Als u zuivere stikstofmeststoffen gebruikt, is uw bemesting zeer eenzijdig. Uw planten zullen dan andere voedingsstoffen missen.

Daartegenover staan de samengestelde meststoffen, die naast stikstof ook fosfor (P) en kalium (K) bevatten – vandaar de naam “NPK-meststof”. Met dergelijke universele meststoffen is de nutriëntenvoorziening evenwichtiger dan met zuivere stikstofmeststoffen.

Productie van stikstofmeststoffen

De meeste natuurlijke stikstof in de bodem is afkomstig uit de lucht, omdat planten zoals klaver de stikstof uit de lucht kunnen vastleggen en in de bodem brengen. Klaver is een zogenaamde peulvrucht die in symbiose leeft met knobbelbacteriën. Deze knobbelbacteriën op de wortels kunnen stikstof uit de lucht binden. Wat weinig mensen echter weten, is dat stikstof ook door blikseminslag in de bodem terecht kan komen. Dierlijke uitwerpselen kunnen ook worden gebruikt als stikstofmeststof, bijvoorbeeld mest, gier of drijfmest. Zelf kunnen we ons keukenafval ook omzetten in een stikstofhoudende meststof op de compost of eenvoudig plantaardige drijfmest maken.

Een afbreekbare stikstofmeststof is bijvoorbeeld guano, dat wordt gemaakt van de uitwerpselen van zeevogels. Dit wordt aan de kust afgebroken en kan worden gebruikt als stikstofmeststof. Guano wordt vaak toegevoegd aan verschillende meststoffen om het stikstofgehalte te verhogen. Vroeger werd een groot deel van de guano ingevoerd uit Zuid-Amerika, maar sinds stikstofmeststoffen ook synthetisch kunnen worden geproduceerd, is de vraag ernaar aanzienlijk gedaald.

Synthetisch geproduceerde stikstofmeststoffen worden geproduceerd via het Haber-Bosch-proces, waarbij stikstof uit de atmosfeer wordt omgezet in ammoniak (NH₃) wordt omgezet.

Voordelen en nadelen van stikstofmeststoffen

Stikstof is onmisbaar voor onze planten, maar is niet in minerale vorm in de bodem aanwezig. Dit betekent dat er geen stikstof kan vrijkomen door de verwering van het ondergrondse gesteente. Planten hebben echter stikstof nodig voor hun ontwikkeling – als er geen stikstof meer in de bodem zit, is een bevredigende groei niet meer mogelijk.

Helaas kan een verkeerde en onjuiste toepassing ook negatieve gevolgen hebben. Stikstof, of beter gezegd nitraat, kan helaas zeer gemakkelijk worden uitgespoeld en in het grondwater terechtkomen. Zo komt het in de wateren en ook in het drinkwater terecht. Een te hoog nitraatgehalte in het water kan ook schadelijk zijn voor allerlei levende organismen, zoals vissen. Maar te veel nitraat in voedsel is vooral gevaarlijk voor zuigelingen en baby’s, omdat het kan leiden tot methemoglobinaemie – een zuurstoftekort. Dit kan uiteindelijk zelfs levensbedreigend zijn voor zuigelingen en baby’s.

Eigenschappen en voordelen van een stikstofmeststof:

• Zorgt voor voldoende toevoer van stikstof
• Maakt een krachtige plantengroei mogelijk
• Bevordert de groei
• Ondersteunt stevigheid en bloei
• Helpt symptomen van stikstofgebrek zoals chlorose te voorkomen

Verschillende stikstofmeststoffen: welke zijn er?

Van natuurlijke tot synthetisch geproduceerde stikstofmeststoffen, vrijwel alles is op de markt te vinden. Hieronder vindt u een klein overzicht van de verschillende producten.

Ammoniumnitraat

Deze meststof wordt ook wel ammoniumnitraat of salpeterzuurammonium genoemd, omdat het het zout is dat ontstaat uit ammoniak en salpeterzuur (NH₄GEEN₃). Behalve als meststof wordt ammoniumnitraat ook gebruikt als explosief. Het is vast en zeer goed oplosbaar in water.

Ureum

Het bijzondere van ureum (CH₄N₂O) als stikstofmeststof is het feit dat ureum gedeeltelijk door de bladeren kan worden opgenomen. Ureum is ook bekend onder de namen carbamide of koolzuuramide.

Omdat ureum echter zeer snel wordt omgezet in ammonium, wordt slechts een klein deel ervan via de wortels opgenomen.

Organisch ureum is afkomstig uit de urine van zoogdieren, maar kan ook synthetisch worden vervaardigd uit ammoniak en kooldioxide. Ureum heeft een hoog stikstofgehalte – met ongeveer 45% is het een optimale stikstofmeststof. Ureum is ook de meest gebruikte stikstofmeststof ter wereld.

Meststof met calciumcyaanamide

Calciumcyaanamide is de handelsnaam van meststoffen die calciumcyaanamide (CaN₂). Een meststof met calciumcyaanamide bevat ongeveer 20 % stikstof en ongeveer 55 % calcium en kan ook planten en ongedierte zoals slakken of draadwormen doden. Vanwege deze herbicide werking is calciumcyaanamide ook populair voor de bestrijding van mos op gazons. Bovendien kunnen bedden vóór het zaaien ermee worden behandeld om ongewenste zaailingen te verwijderen. Pas echter op dat u nooit meer dan 30 gram per vierkante meter aanbrengt – dit zou leiden tot overdosering en brandwonden. Calciumcyaanamide wordt ook vaak toegepast op compost om de afbraak te versnellen.

Calciumcyaanamide is een vrij langzaam werkende basismeststof, maar bij de afbraak ervan komt ook het giftige blauwzuur vrij. Daarom moet u weten dat het gebruik van calciumcyaanamide een effect heeft op de pH-waarde – deze wordt verlaagd.

Natuurlijke stikstofmeststoffen

De meest traditionele stikstofmeststoffen zijn ongetwijfeld mest, drijfmest en gier van verschillende dieren. Maar ook peulvruchten zoals erwten (Pisum sativum) of gewone bonen (Phaseolus vulgaris) brengen stikstof in de bodem. Dat komt omdat deze planten met hun knobbelbacteriën in staat zijn om stikstof uit de lucht in de bodem vast te leggen.

Bij mest denken de meeste mensen waarschijnlijk aan koeienmest, maar u kunt ook de mest van andere landbouwhuisdieren gebruiken om te bemesten. U moet echter altijd letten op de verschillende verhoudingen tussen de voedingsstoffen.

Mest is bijzonder geschikt voor koude kassen, omdat bij de afbraak ervan warmte vrijkomt, wat precies goed is in het koele voorjaar. Vooral paardenmest geeft veel warmte af tijdens het rotten en is ideaal voor het vullen van kassen.

Vloeibare stikstofmeststof

Tot de natuurlijke vloeibare meststoffen behoren vooral vloeibare mest en drijfmest, maar veel minerale stikstofmeststoffen kunnen ook in water worden opgelost en in vloeibare vorm worden gebruikt. De meeste vloeibare meststoffen bevatten stikstof, en stikstof zit ook altijd in speciale meststoffen voor bepaalde planten, die ideaal zijn aangepast aan specifieke plantengroepen en hun behoeften. Dergelijke meststoffen behoren echter tot de universele meststoffen, omdat zij altijd meerdere voedingsstoffen bevatten en niet volledig uit stikstof bestaan.

Daarom kunnen deze meststoffen echter geen klassieke stikstofmeststoffen worden genoemd. Meststoffen met zuivere stikstof leveren de planten stikstof, maar alleen deze en geen andere voedingsstof.

Veel tuiniers geven de voorkeur aan vloeibare meststoffen omdat deze met het water kunnen worden toegediend en niet moeizaam in de grond hoeven te worden gewerkt. Voor bladbemesting kan ook vloeibare meststof worden gebruikt, en stikstof (ureum) kan ook via de bladeren worden opgenomen. Dit mag echter alleen worden gebruikt om kortstondige pieken in de nutriëntenvoorziening op te vangen – in principe moet de stikstofopname via de plantenwortels plaatsvinden.

Blauwe korrel

Blauwe korrel is een minerale samengestelde meststof, ook wel NPK-meststof genoemd. De afkorting “NPK” staat voor de drie hoofdbestanddelen van deze meststof: stikstof, fosfor en kalium. De blauwe korrel is verkrijgbaar als vaste blauwe korrels. Het kan ook worden opgelost in water en worden gebruikt voor vloeibare bemesting.

Over blauwe korrel zijn de meningen verdeeld, velen zweren bij deze minerale meststof, anderen willen er helemaal niets over horen. Meer informatie over blauwe korrels vindt u hier.

Stikstofmeststof voor het gazon

Zelfs onze groene gazons hebben af en toe een extra boost voedingsstoffen nodig om goed te kunnen groeien. Vooral stikstof is belangrijk voor de groei en om ervoor te zorgen dat uw gazon zijn rijke groene kleur behoudt.

Stikstofmeststof voor gazons: wat is de beste?

Er zijn momenteel veel gazonmeststoffen op de markt die verschillen in hun nutriëntsamenstelling. Dit zijn echter geen zuivere stikstofmeststoffen, maar samengestelde meststoffen. Zoek altijd naar een hoger kaliumgehalte in een gazonmeststof in de herfst, want dat is uiterst belangrijk voor de vorstbestendigheid. De meststof moet ook een geschikte NPK-verhouding hebben. Als u op zoek bent naar een organische langetermijnmeststof voor uw gazon, kunt u onze Plantura organische gazonmeststof gebruiken.

Stikstofmeststof voor gazons: wanneer toepassen?

Als je minerale stikstofmeststoffen gebruikt, bereik je een snel effect, maar dan is er in het hoofdgroeiseizoen altijd een hobbelige uitloop, maar geen uniforme groei. Daarom moet u stikstof op het gazon aanbrengen in de lente of de herfst, wanneer het belangrijkste groeiseizoen voorbij is. Wanneer u het gazon in de herfst bemest, moet u echter vertrouwen op een complexe meststof met een hoog kaliumgehalte voor de vorstbestendigheid, en niet op een grote toevoer van stikstof.

Als uw gazon de winter goed heeft doorstaan, volstaat een bemesting met langzaam vrijkomende mest begin mei. Als de grasmat na de winter echter schade vertoont, moet u in april een sneloplossende stikstofmeststof gebruiken om de grasmat te regenereren en rond juni weer een langzaamoplossende meststof.

Een najaarsbemesting helpt uw gazon ook om de winter goed door te komen. Gebruik echter liever een kaliumrijke gazonmeststof voor de herfst, want te veel stikstof leidt tot ongewenste groei in de winter. Herfstbemesting kan het beste in oktober op een bewolkte dag worden uitgevoerd. Meer informatie over optimale gazonbemesting vindt u in ons speciale artikel.

Stikstofmeststof voor gazons: hoeveel moet ik toepassen?

Maar hoeveel moet u precies bemesten? Als u bijvoorbeeld onze Plantura organische gazonmeststof gebruikt, die geen klassieke stikstofmeststof is, met een NPK-verhouding van 8 – 1 – 6, worden de volgende toepassingsdoses aanbevolen:

• 40 – 60 g/m² als onderhouds- en verzorgingsmeststof in het voorjaar en de vroege zomer
• 70 g/m² als regeneratiebemesting na verticuteren in het voorjaar

Onze Plantura biologische najaars gazonmest heeft een NPK-verhouding van 5 – 1 – 9. Voor een optimale herfstbemesting moet u in de herfst 50 tot 80 gram hiervan per vierkante meter gazon aanbrengen.

Maak uw eigen stikstofmeststof

Een van de eenvoudigste zelfgemaakte stikstofmeststoffen is zeker compost en vloeibare mest. Elke tuinier kan het beste een compost bemachtigen en daarmee hoogwaardige meststof voor de eigen tuin maken. Het is in principe vrij eenvoudig om tuin- en keukenafval, zoals groenteafval, koffiedik, fruitafval en dergelijke, te composteren. Wees echter voorzichtig met tuinafval: Zet alleen plantendelen op de compost die vrij zijn van ziekteverwekkers, en ook geen onkruid dat veel zaden vormt of zich via sterke wortels vermenigvuldigt en verspreidt. De akkerwinde (Convolvulus arvensis), bijvoorbeeld, heeft niets te zoeken op de compost.

U kunt ook vloeibare plantenmest, zoals brandnetelmest, gebruiken om te bemesten. Dergelijke plantenculturen zijn zeer gemakkelijk te produceren en voorzien de bodem en de planten van de stikstof die zij nodig hebben. Het meest praktische aan plantaardige vloeibare mest is het brede scala aan toepassingen, want brandnetel vloeibare mest, bijvoorbeeld, is niet alleen een stikstofmeststof, maar versterkt ook de planten en kan worden gebruikt voor ongediertebestrijding – een echt allround talent.