De snavel van de ooievaar is wijdverspreid als een bijvriendelijke bloeiende vaste en wilde plant. Bij ons leer je alles over groei, vermeerdering en gebruik van ooievaarssnavel in de tuin.
De kraanvogel (Geranium) werd beschouwd als een belangrijke medicinale plant in de Middeleeuwen en is nu inheems in bijna elke tuin. We presenteren het diverse geslacht van ooievaarssnavels en geven tips over voortplanting en gebruik.
Cranesbill: oorsprong en kenmerken
Geraniums is een geslacht van bloeiende planten uit de familie Geraniaceae. Ze worden geassocieerd met hun naamgenoten, de zomerse balkonbloemen geraniums (Pelargonium), nauw verwant. Ooievaarssnavels zijn op bijna alle continenten aanwezig en groeien jaarlijks, zelden tweejaarlijks of meestal meerjarig als vaste plant. Ook de groeivormen van de ongeveer 400 kraanvogelsoorten verschillen sterk, omdat ze kruipend, rechtopstaand, bossig compact of klimmend kunnen groeien. Inheems voor ons en op puinplaatsen, op schaduwrijke bermen en bosranden en velden zijn voornamelijk Ruprechtskraut (Geranium robertianum), dwergkranen (Geranium pusillum), Sleufkranendrager (Geranium dissectum) en de zachte kraanvogel (Geranium molle).
Over het algemeen bereiken de snavels van de ooievaar een statuurhoogte tussen 15 en 70 cm. Ze zijn meestal veel breder dan hoog. De planten zijn vaak behaard op de stengel, het blad en de kelk en voelen zacht aan. De bladeren van de snavel van de ooievaar zijn meestal vijfdelig en diep geveerd. Sommige soorten hebben echter ook ronde bladeren met gelobde randen. Sommige meerjarige ooievaarssnavels zijn groenblijvend, anderen vertonen een prachtige kleuring van gebladerte in oranje, gele of rode tinten in de herfst.
De kraanvogelbekbloem is rond, vijfbladig en heeft tien meeldraden, waarvan sommige ver uitsteken als de rotskranenvogel (Geranium macrorrhizum). De bloemen zitten solitair, vaak in paren aan het einde van de bloemstengel, zelden ook als druif met meerdere knoppen. De bloeiperiode van de snavels van de ooievaar begint in april en eindigt in oktober, afhankelijk van de soort en variëteit. Velen bloeien maandenlang, anderen slechts kort, maar kunnen na een vroege snoei een tweede bloem vormen. Ooievaarssnavels zijn bijvriendelijke planten, omdat hun bloei de voedselarme midzomer overbrugt en nectar en stuifmeel levert. De zaden vormen zich in lange, snavelvormige gespleten vruchten, die explosief barsten als ze rijp zijn en de zaden meterslang van hen weggooien. De langwerpige vrucht van de snavel van de ooievaar wordt daarom ook wel de katapultvrucht genoemd.
Welke kraanvogelvogel bloeit het langst? Naast onze inheemse wilde soorten zijn ooievaarssnavels met een lange bloeiperiode vooral de asgrijze kraanvogelspaal (Geranium cinereum) en de waterminnende moeraskranenbek (Geranium palustre).
Onkruid of nuttig wild onkruid?
Over de vraag of kraanvogels een onkruid of een nuttig wild kruid is, kan lang worden besproken. In de landbouw worden sommige soorten beschouwd als vervelend onkruid dat zich snel en sterk verspreidt op akkers en graslandweiden. Tegelijkertijd geven sommige ooievaarssnavels informatie over de bodemgesteldheid of bestaande voedingsreserves als indicatorplanten. De bloem van de snavel van de ooievaar voedt tal van insecten, waaronder zeldzame wilde bijen. Sommige van onze inheemse soorten kunnen worden verzameld en gebruikt als medicinale planten.
Kraanvogel als onkruid
De snavel van de ooievaar in het gazon kan een onbemind onkruid worden. Omdat het vaak te laag is om neergemaaid te worden en zich tegelijkertijd vermenigvuldigt over de wijd gesponnen zaden. Het uitsnijden van de planten voordat het zaad volwassen is, is de beste manier om ze te beheersen.
Fooi: De snavel van de dwergooievaar wordt beschouwd als een indicatorplant voor een verhoogd stikstofgehalte in de bodem. Door dit in de bemesting dienovereenkomstig te verminderen, kan de sterke kraanvogelgroei worden vertraagd en verdwijnt deze op de lange termijn.
Kraanvogel tegen Giersch
Sporenvormende ooievaarssnavels (Geranium x Magnificum) kan worden gebruikt om hebzucht te onderdrukken (Aegopodium podagria) moeten worden geplant. Bevrijd eerst het getroffen gebied van Giersch en bewerk ook de grond, bijvoorbeeld met een tuinfrees. De gemalen wortelstukken worden vervolgens zorgvuldig verzameld met een bladbreuk. Dan gaat het naar het planten van de snavel van de ooievaar. Onder optimale omstandigheden kan de snavel van de ooievaar zich in de loop van de tijd boven en onder de grond verspreiden, waardoor de Giersch wordt verdrongen.
Vermeerderen van de kraanvogel
Afhankelijk van de soort kunnen ooievaarssnavels worden vermeerderd door middel van zaaien of stekken. De meesten zaaien zichzelf graag in de tuin. Voor een gecontroleerde zaai of vermeerdering van rassen kun je in het najaar kraanvogelzaden verzamelen samen met bijna rijpe, bruin verkleurde snavelvruchten en deze laten drogen in een zak totdat de gespleten vruchten openbarsten en de ronde zaden loslaten. Verwijder ze en laat ze een paar dagen drogen op kamertemperatuur. Veel kraanvogelsoorten zijn koudekiemen. Dit betekent dat de zaden een koude prikkel nodig hebben om te ontkiemen. Zaai daarom kraanvogelzaden direct buiten in de herfst of plaats de zaden die in vochtig zand zijn ingebed gedurende vier tot zes weken in de koelkast. Vervolgens worden de zaden ongeveer een centimeter diep in de grond gezaaid en wordt alles altijd goed vochtig gehouden bij temperaturen van 15 – 20 °C. Na ongeveer twee weken verschijnen de eerste zachte zaailingen. Ze kunnen na vier tot zes weken geprikt en buiten geplaatst worden.
Stekken van kraanvogels moeten in het beste geval in de zomer voor de bloei worden gesneden. Met behulp van een scherp mes wordt een 10 cm lang, nog niet gelibereerd scheutstuk van de moederplant gescheiden en vervolgens ontbladerd tot het jonge blad van de scheutpunt. Het scheutstuk wordt diep in het kweeksubstraat gestoken en de komende weken bij ongeveer 20 °C goed vochtig gehouden. Een plastic kap verhoogt de relatieve luchtvochtigheid en ondersteunt de groei.
Een voedselarme teeltgrond zoals onze Plantura Organic Herb &Sowing Soil is geschikt voor zowel zaai- als ooievaarssnakken. De losse, luchtige structuur bevordert de wortelvorming en vermindert het risico op wateroverlast.
Biologische Kruiden &Zaaigrond 20 L
- Ideaal voor kruiden en voor zaaien, stekken vermeerdering &prikken
- Zorgt voor aromatische kruiden & sterke jonge planten met sterke wortels
- Turfvrij &klimaatvriendelijk: CO2-verminderde organische grond gemaakt in Duitsland
Is Stork’s Beak giftig of eetbaar?
Ooievaarssnavels zijn in principe niet giftig voor mensen en huisdieren. De stinkende ooievaarssnavel is eetbaar en kan zonder aarzeling worden gemengd met kruidensalades of bloemzouten. Een uitzondering hierop is de weidekranen (Geranium pratense), die giftig is voor hamsters, maar die ook terughoudend is om door hen te worden opgegeten. De snavels van ooievaars bevatten echter verschillende essentiële oliën die contactdermatitis bij de gevoelige huid kunnen veroorzaken. Draag daarom handschoenen tijdens het planten, snoeien en andere verzorgingsmaatregelen voor de veiligheid.
Helende werking en gebruik
In de middeleeuwen speelde de snavel van de ooievaar een belangrijke rol bij de behandeling van wonden en bloedingen in de volksgeneeskunde. Zelfs vandaag de dag kan het helende effect van de snavel van de ooievaar worden gebruikt in fytotherapie. Met name de gevlekte kraanvogel (Geranium maculatum), Van Blood Stork’s Beak en de Ruprechtskraut wordt gezegd dat ze hemostase en wondgenezing bevorderen wanneer ze uitwendig worden gebruikt en om ontstekingen van het mondslijmvlies te bestrijden. Inwendig kunnen maagzweren, diarree en nierontsteking en nierstenen positief worden beïnvloed door het nemen van ooievaarssnavelthee uit gedroogde bladeren of homeopathische preparaten.
Een andere schaduwtolerante bloeiende vaste plant is het leverkruid (Hepatica). We introduceren de violet bloeiende bosbewoner en gevenn Tips voor beplanting, verzorging en vermeerdering.
Inhoudsopgave
