Stadslandbouw: definitie en voorbeelden in Duitsland

Iedereen heeft het momenteel over stadslandbouw. Wij laten zien wat er achter de term zit en presenteren voorbeeldprojecten.

De landbouw vindt zijn weg terug naar onze steden – dat is te merken aan de vele projecten en initiatieven in Duitsland en andere landen. Stadslandbouw is echter geen nieuwe uitvinding: Tot de 19e eeuw was het verbouwen van gewassen gebruikelijk binnen de steden, totdat menselijke arbeid werd vervangen door machines en de landbouw weer uit de steden verdween. Volkstuinen, die in Duitsland al sinds de 19e eeuw bestaan, wijzen ook op de menselijke behoefte aan natuur, zelfs in stedelijke gebieden. Maar wat betekent de term “stadslandbouw” eigenlijk? En waar is het verschil met “urban gardening”?

Stadslandbouw = stadstuinieren? – Enkele definities van termen

Stadslandbouw is de term die wordt gebruikt wanneer braakliggende grond in steden wordt gebruikt om gewassen of sierplanten te verbouwen. Hieronder vallen groente-, fruit-, bloemen- of kruidentuinen waarvan de producten voornamelijk binnen de stad worden gebruikt (of, afhankelijk van het bedrijf, op de markt worden gebracht). De term “stadstuinieren” lijkt in eerste instantie verwarrend, omdat hij vaak wordt gebruikt als een Engels synoniem van stadslandbouw. In feite is er geen duidelijke definiëring van de twee termen, maar “stadstuinieren” duidt meestal op de teelt van groenten voor persoonlijk gebruik.

Waarom “Urban Farming”?

Er zijn verschillende redenen en motivaties die mensen tot stadslandbouw bewegen: Daartoe behoren ecologische redenen zoals de afwijzing van pesticiden op groenten en fruit of de noodzaak om zelf voedsel te produceren. De wens om de stedelijke ruimte mooier te maken of het economisch gewin van de verkoop van voedsel kunnen ook motivaties zijn. Maar één ding is zeker waar te nemen: Stadslandbouw is momenteel bijzonder trendy door het toenemende bewustzijn van gezonde voeding, milieu en duurzaamheid.

Voorbeelden van stadslandbouw

Het spectrum van soorten “stadslandbouw” is breed en kent steeds nieuwe vormen. Terwijl tuinieren voor velen beperkt blijft tot het eigen balkon, verandert het hele stadsbeeld door de creativiteit van anderen: gewassen worden verbouwd op oude industriële braakliggende terreinen, daken worden tuinen, het kweken van vis en het telen van gewassen worden gecombineerd in zogenaamde “aquaponics”. Verticale landbouw komt vaak voort uit ruimtegebrek: bij dit concept worden planten verticaal omhoog geplant op gebouwen of inrichtingen (bijvoorbeeld op gevels van huizen). Een ander interessant concept is het zogenaamde “guerrilla gardening”. Dit zijn acties waarbij zonder toestemming van de stad kleine tuinen in de openbare ruimte worden aangelegd.

De volgende projecten laten zien hoe en waar stadslandbouw al met succes is toegepast in Duitsland:

Stadslandbouw in Berlijn

De Prinzessinnengarten in Berlijn illustreert het sterke gemeenschappelijke karakter van “stadslandbouw”: op een oppervlakte van bijna 6000 vierkante meter in de Berlijnse wijk Kreuzberg-Friedrichshain werd een braakliggend terrein opnieuw in cultuur gebracht en dient sinds 2009 als openbare tuin. De planten worden gekweekt in dozen, omdat ze dan gemakkelijker te vervoeren zijn. Iedereen kan deelnemen aan de Prinzessinnengarten. Er zijn geen privébedden en elke enthousiaste tuinier is welkom om het project te steunen. Er wordt een grote verscheidenheid aan groenten verbouwd, waaronder veel oude en zeldzame soorten. De site heeft ook een eigen bijenstal.

“Eetbare Stad” Andernach

De gemeente Andernach in Rijnland-Palts ondersteunt de herintroductie van nuttige planten op openbare grond via haar openbare oogstproject. Sinds enkele jaren kunnen burgers op verschillende plaatsen in de stad groenten, fruit en kruiden planten. Het motto is “plukken toegestaan” in plaats van “verboden toegang”. Het idee hierachter is de openbare ruimte aantrekkelijker te maken en de band met de natuur en seizoensproducten te versterken. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de bescherming van regionale en zeldzame planten.

Aquaponics in de hoofdstad

Aquaponics is een concept waarbij viskweek in vijvers en de teelt van gewassen in kassen op een zinvolle manier worden gecombineerd in steden. Een bedrijf in Berlijn-Schönefeld biedt een interessant voorbeeld van een geslaagde implementatie. Baars wordt gekweekt in vijvers. Het voedselrijke water uit de vijvers wordt nog steeds gebruikt als meststof voor de gewassen en vermijdt zo het gebruik van verdere grondstoffen om de planten te voeden. Er worden bijvoorbeeld kruiden, sla of tomaten geteeld. Zowel de vis als de groenten worden regionaal op de markt gebracht.

Al deze voorbeelden van geslaagde stadslandbouwprojecten tonen het potentieel van deze trend aan. Hopelijk komen er de komende jaren meer initiatieven om tuinieren in het hart van onze steden te brengen.

Stadslandbouw op kleine schaal kan ook op het balkon. In dit artikel leer je welke planten geschikt zijn voor je zelfvoorzienende balkon.