Tuinorchideeën: alles over planten, verzorgen en oogsten

Hoe en wanneer kunnen tuinorchideeën in de tuin worden geplant? Waarop moet worden gelet bij het verzorgen, vermeerderen en oogsten en waarvoor kan het worden gebruikt? U kunt dit alles hier vinden.

Lange tijd werd de tuinorchidee beschouwd als een schadelijk onkruid dat het tuinieren alleen maar moeilijker maakte. Tegenwoordig weten we echter dat tuinorchideeën nuttiger zijn dan we denken. De niet veeleisende bladgroente scoort bijzonder goed in de tuin door zijn ongecompliceerde teelt, maar schittert ook door zijn smaak en voedingskwaliteit.

Tuinorchidee: eigenschappen en oorsprong

De tuinorchidee (Atriplex hortensis) is wijdverbreid in Duitsland en heeft dan ook vele namen: Naast “Spaanse sla” en “Spaanse spinazie” staat het ook bekend als “Orache” of gewoon als “Melde”.

Als lid van de vossenstaartenfamilie (Amaranthaceae) is de tuinorchidee nauw verwant aan de cultuurplanten die we kennen, zoals spinazie (Spinacia oleracea), quinoa (Chenopodium quinoa) en bieten (Beta vulgaris). De tuinorchidee is waarschijnlijk ontstaan in het Nabije Oosten en het Oosten, maar vond snel zijn weg naar Europa, waar zij door de oude Romeinen en Grieken werd gewaardeerd als voedings- en geneeskrachtige plant en voor het eerst werd beschreven in 400 voor Christus. De Romeinen en Grieken brachten de orchidee ook naar Midden-Europa en Duitsland, waar ze tot in de Middeleeuwen op het menu stond.

Pas met de ontdekking en teelt van echte spinazie werden de tuinorchideeën langzaam uit de moestuinen verdrongen. Tegenwoordig komt de tuinorchidee als wilde plant nog steeds voor in heel Europa en in Centraal-Azië tot in China, maar ze wordt vaak als onkruid beschouwd. Hij verdraagt veel terrein en heeft weinig voedingsstoffen nodig, waardoor hij overal in natuurgebieden voorkomt als “onkruid” of wild onkruid.

In tegenstelling tot zijn verwanten vormt de tuinaster geen bladrozet. In plaats daarvan groeit de plant voortdurend omhoog, zodat hij in de loop van zijn leven een statige hoogte van wel 2,5 meter bereikt. De pijlvormige, driehoekige of langwerpig-eironde bladeren van de orache staan afwisselend op de stengel en worden ongeveer 5 tot 25 centimeter lang. Ze hebben gladde of licht getande randen. De onopvallende rode of groene bloemen van de orchidee staan in bloeiwijzen en worden bestoven door wind of insecten.

Tip: De eenjarige plant kan snel worden verward met de nauw verwante en zeer algemene witte ganzenvoet (Chenopodium album) kunnen worden verward. Deze laatste wordt echter gekenmerkt door een wit laagje op de bladeren, terwijl de tuinorchidee groen, soms rood, geel of zelfs paars is.

De beste variëteiten van tuin-oksel

Hoewel tuinorchideeën nog niet zo lang commercieel worden geteeld, kunnen ze worden onderverdeeld in verschillende soorten. Grofweg wordt de boomgaard verdeeld in verschillende selecties die van kleur verschillen: De bekendste en meest voorkomende variëteit is de groene boomgaard, die gekenmerkt wordt door donkergroene, vrij ronde en gladde bladeren. Gele orchideeën hebben lichtgroene, soms bijna geel aandoende bladeren. Rode vormen van de orchidee komen in de natuur zelden voor, maar zijn in de tuinbouw zeer populair vanwege hun bijzondere uiterlijk. Hun kleurintensiteit wordt alleen maar vergroot door de paarse orchidee.

Naast deze grove indeling, die bijna uitsluitend betrekking heeft op de kleurintensiteit van de tuinorchidee, wordt de plant ook onderverdeeld in verschillende soorten en variëteiten. Deze verschillen niet alleen van elkaar in uiterlijk en grootte, maar ook in hun eigenschappen als nuttige plant. Wij hebben de bekendste soorten tuinorchideeën en hun eigenschappen hier voor u samengevat:

• ˈRuby red garden oracheˈ: Lokale variëteit uit Burgenland met helderrode bladeren; zachte, licht vlezige bladeren; paarse kleur blijft bij het koken; ook geschikt als sierplant.
• ˈGelbe Mondseerˈ: Populaire eetbare anjer met grote, lichtgroene bladeren; zeer groeikrachtige variëteit die graag in zaad gaat; vooral zeer geschikt voor de teelt als nuttige plant.
• ˈBerndorfer Grüne Meldeˈ: Grote, vlezige bladeren met een uitstekende smaak; nieuw zaaien kiemt slecht, optimaal vermeerderen in zelf zaaien.
• ˈOpéraˈ: Mooie, groen-paarse bladeren met een heerlijke smaak; kan lang geoogst worden en is zeer productief.
• ˈSchwarzwälder Butterkrautˈ: Traditioneel ras uit het Zwarte Woud; snelle groei en snelle rijping met hoge opbrengst aan bladmassa.

Tuinorchideeën planten: Wat u in gedachten moet houden

Weinig eisen en nauwelijks verzorging nodig: de tuinorchidee is bij uitstek geschikt als borderplant of gatenvuller in de moestuin en is daarmee een verrijking voor elke tuin. Vooral zijn geschiktheid als onderdeel van een gemengde cultuur zorgt ervoor dat de tuinorchidee in bijna elk perk een plaatsje vindt. Geschikte buren zijn bijvoorbeeld aardappelen en kool, maar het kan ook goed overweg met peulvruchten zoals erwten of bonen. Qua teelt is tuinboomgaard vergelijkbaar met spinazie, maar iets minder ingewikkeld.

De juiste locatie voor een tuinboomgaard

Het is niet moeilijk om de juiste standplaats voor de tuinorchidee te vinden: in het algemeen stelt de plant slechts lage eisen aan zijn standplaats en kan hij in bijna elk bed worden gekweekt. Hoewel zonnige, humusrijke en niet te droge plaatsen de voorkeur genieten, kan de tuinorchis vaak zonder problemen in gedeeltelijke schaduw gedijen. Hoewel de tuinboomgaard op bijna elke plaats kan worden geteeld, moet u altijd zorgen voor een gevarieerde vruchtwisseling in de tuin. Tuinorchideeën of hun nauwe verwanten moeten maximaal drie jaar op dezelfde plaats worden gekweekt. Daarna is een verandering nodig zodat de bodem op lange termijn vitaal blijft en niet eenzijdig wordt belast.

Hoe de tuin orache zaaien

Het kweken van tuinorchideeën is bijna net zo eenvoudig als het kiezen van een geschikte locatie: tussen maart en juli kunnen tuinorchideeën direct in de volle grond worden gezaaid, voorplanten in potten is niet nodig. Om elke plant voldoende ruimte te geven om zich te ontwikkelen, is een afstand van 25 cm tussen de planten ideaal. Aangezien de tuinaster een donkere kiemer is, moet er ook op worden gelet dat de zaden op een diepte van 2 cm worden gezaaid – dit is de enige manier om een betrouwbare kieming te garanderen. In de regel is het niet nodig de grond vooraf te bemesten, omdat de tuinorchidee een bijzonder weinig veeleisende plant is. Alleen op zeer humusarme, zeer zandige gronden is het raadzaam de grond aan te vullen met een hoogwaardige plantengrond, bijvoorbeeld Plantura Bio-Universalerde. Dit verhoogt de opbrengst en de vitaliteit van de planten.

Tip: Als u de hele zomer door kleine hoeveelheden tuinboomgaard wilt oogsten, moet u elke drie tot vier weken een beetje zaad zaaien om nieuwe planten te kweken.

Verzorging van de tuinorchidee

Over het algemeen wordt de tuinorchidee als zeer gemakkelijk te verzorgen beschouwd, maar ze heeft wel af en toe wat aandacht nodig om zich optimaal te ontwikkelen. In het bijzonder moet aandacht worden besteed aan de ruimtebehoefte van de installatie: Als de volwassen orache een aanzienlijke omvang bereikt, kan het nodig zijn het bed na opkomst uit te dunnen door jonge planten die te dicht op elkaar staan te verwijderen.
Bovendien moet worden gezorgd voor voldoende voedingsstoffen, want alleen zo kan de tuinorchidee een rijke oogst produceren. Hoewel de nutriëntenbehoefte van de tuinboomgaard vrij gering is, is het gebruik van enige organische meststof in uitgeputte en voedselarme bodems zeer aan te bevelen. Voorzichtigheid is geboden met minerale meststoffen: Tuinorchideeën reageren vaak zeer gevoelig op een hoge toevoer van stikstof met een plotselinge vatbaarheid voor ziekten en plagen. Organische meststoffen met een langzaam vrijkomende stikstof zijn daarom beter geschikt, omdat het risico van overbemesting dan minimaal is. Hier wordt bijvoorbeeld de organische universele meststof Plantura aanbevolen.

Op warme, droge dagen moet u er ook voor zorgen dat de planten voldoende water krijgen om hun vitaliteit te behouden.
Bovendien moet u de grond tussen de tuinorchideeën regelmatig schoffelen en vrijmaken van onkruid – dit kan de opbrengst van de tuinorchidee nog verhogen.

Tip: Als u uw tuinboomgaard regelmatig oogst, stimuleert u hem door te snoeien steeds opnieuw te vertakken. Zo kan de totale opbrengst van de plant worden verhoogd.

Tuinboomgaard vermeerderen

Als u niet elk jaar nieuwe zaden wilt kopen, kunt u gewoon gebruik maken van de zelfvermeerdering van tuinorchideeën: Als u individuele planten laat groeien tot de zaden rijp zijn, zullen de zaden zich vanzelf verspreiden in het bed, waar ze in het voorjaar opnieuw zullen ontkiemen. Het nadeel van deze methode is echter dat u noch de hoeveelheid, noch de plaats van de planten volgend jaar kunt bepalen. Een alternatief dat meer controle geeft over de vermeerdering van de tuinorchidee is het verzamelen van de rijpe zaadkoppen. Bewaard op een droge, koele en donkere plaats, kunnen deze tot drie jaar ontkiemen. Zo kunnen ze het volgende jaar naar wens opnieuw worden ingezaaid.

Verwijdering van de tuinorchidee

Door zijn snelle voortplanting en zijn grote mate van onverdraagzaamheid kan de tuinorchidee zich snel in de tuin verspreiden. Geen wonder dus dat velen de tuinorchidee niet alleen als een lekker nuttig insect beschouwen, maar ook als een onwelkome gast die met hun andere planten concurreert om ruimte, licht en voedingsstoffen. Als u een probleem hebt met tuinorchideeën of ongecontroleerde voortplanting wilt voorkomen, is timing alles: trek de planten met wortel en al uit, nog voordat ze zaden beginnen te rijpen. Als de zaden eenmaal gerijpt zijn, is het moeilijk om de verspreiding te stoppen en zult u het volgende jaar te maken krijgen met het opnieuw verwijderen van de tuinorchidee.

De bestrijding van tuinorchideeën met herbiciden wordt daarentegen afgeraden, omdat deze niet alleen de tuinorchidee maar ook andere planten negatief kunnen beïnvloeden en het milieu kunnen vervuilen.

Tip: Als u een tuinorchidee voor uw bed wilt, maar bang bent dat deze zich ongecontroleerd verspreidt, kunt u het beste kiezen voor de rode tuinorchidee. Hij kiemt zelden en is daarom een goede optie als u niet wilt dat hij zich in de tuin verspreidt.

Tuinorchidee: oogst en gebruik

Slechts twee maanden na het zaaien is het eindelijk tijd om de tuinrache te oogsten. De planten, die dan al zo’n 30 tot 40 cm hoog zijn, worden ongeveer 20 cm boven de grond met een scherp mes afgesneden. Maar maak je geen zorgen: de radicale snede schaadt de planten niet. Integendeel: net als spinazie zal de tuinorchidee opnieuw uitlopen en kan ze enkele weken later opnieuw worden geknipt. Vaak bevordert het herhaaldelijk oogsten zelfs het uitlopen en vertakken van de tuinboomgaard, zodat de opbrengst nog groter wordt. De optimale tijd om te oogsten is vóór de bloei – dan is het aroma en het gehalte aan voedingsstoffen in de bladeren het hoogst. Oogsten kan tot de eerste vorst.

Het gebruik van de plantendelen in de keuken hangt sterk af van de leeftijd van de planten: Bij jonge planten is het hele bovengrondse groene deel van de plant eetbaar. Bij oudere, grotere tuinorchideeën kunnen delen van de stengel echter al verhout zijn, zodat de stengel niet meer gebruikt kan worden voor het bereiden van voedsel. Bovendien kunnen oudere bladeren uit het onderste deel van de plant minder smakelijk zijn. Toch hoef je ze niet weg te gooien: Ze zijn heerlijk voor kleine dieren. De jonge bladeren van de scheuttoppen zijn daarentegen niet alleen bijzonder smakelijk, maar ook rauw eetbaar. Daarom worden ze vaak gebruikt in salades of smoothies. Anders worden tuinorchideeën bereid als spinazie, waarmee ze ook qua smaak het dichtst in de buurt komen. Het is vooral populair als gestoomde groente, maar ook als quiche of in soepen of sauzen.

Maar de tuinorchidee is niet alleen bekend als voedsel: Ook in de natuurgeneeskunde zou de orache verschillende geneeskrachtige eigenschappen hebben. De plant zou werkzaam zijn tegen urineweginfecties, de stofwisseling stimuleren en nerveuze uitputting verlichten. Uitwendig toegepast zou het jicht verminderen. Tuinmelde wordt echter als bijzonder gezond beschouwd vanwege het hoge gehalte aan voedingsstoffen: Dankzij de hoge hoeveelheden vitamine C, magnesium, calcium en ijzer wordt tuinboom beschouwd als veel gezonder dan zijn bekende verwanten spinazie en snijbiet. Bovendien wordt het door zijn relatief lage oxaalzuurgehalte beter verdragen door mensen met nierproblemen of reuma.

Tip: Als u uw oogst niet onmiddellijk kunt gebruiken, kunt u de tuinkool (vergelijkbaar met spinazie) ook zonder problemen invriezen.

Lange tijd werd de tuinorchidee alleen beschouwd als een vervelend onkruid, voordat men zich realiseerde dat het eigenlijk een waardevolle nuttige plant is. Andere vermeende onkruiden kunnen ook zeer nuttig zijn. In ons artikel laten we je kennismaken met onkruid dat gegeten kan worden.