De tuinboon: teelt van struik- en stokbonen

Tuinbonen zijn niet alleen rijk aan eiwitten en dus bijzonder gezond. Ze smaken heerlijk en ze in je eigen tuin kweken is eenvoudig met onze tips.

Ook al zou je het aan de vorm niet vermoeden, maar gewone bonen (Phaseolus vulgaris) en vuurboon (Phaseolus coccineus) staan voor twee verschillende bonensoorten. De gewone boon wordt ook wel groene boon, struikboon of stokboon genoemd.

Naast de tuinboon is de gewone boon een van de plantaardige eiwitbronnen. De korrels van de gewone boon bevatten gemiddeld 21 % eiwit, overtroffen door de tuinboon met wel 30 %. Alleen sojabonen overtreffen dit eiwitgehalte. De sojatrend heeft waarschijnlijk ook de daling van het bonenverbruik in Duitsland veroorzaakt. Maar het hoeft niet altijd het sojaproduct van overzee te zijn. De tuinboon groeit goed in de plaatselijke tuin. Dit kan ook een reden zijn waarom deze bonensoort door de Association for the Preservation of Crop Diversity is uitgeroepen tot Groente van het Jaar 2004.

Tuinbonen kweken

De tuinboon houdt van zonnig en warm. Ook halfschadelijke locaties kunnen worden gekozen. Hier wordt echter later geoogst, wat een probleem kan zijn als je de boon als voorgewas wilt telen. Als u de bonen vroeg zaait, kunt u na de oogst in de zomer andere groenten planten. Deze groente moet geschikt zijn als volggewas. Een groot voordeel van de gewone boon als voorgewas is dat hij in zijn wortelzone stikstof uit de lucht bindt. Om precies te zijn wordt dit gedaan door bacteriën waarmee de gewone boon, evenals andere zogenaamde peulvruchten, in een symbiose leven.

De grond moet los en humusrijk zijn. Onze veenvrije Plantura biologische tomaten- en groentegrond is bijzonder geschikt voor de teelt van bonen. Dit zorgt voor een optimale toevoer van voedingsstoffen. Daardoor hoeven bonen niet meer bemest te worden. Regelmatig water geven op droge lentedagen is veel belangrijker.

Plantura Biologische Tomaten- en Groentengrond

Biologisch, turfvrij & klimaatvriendelijk:
Voor alle groenten en zacht fruit,
zorgt voor een rijke &; aromatische oogst, onschadelijk voor mens &; dier

Koop hier!

Bonen worden het best gezaaid vanaf midden mei. De jonge planten verdragen geen vorst. Als u de gewone boon als voorgewas in Duitsland wilt telen, moeten de planten op uw eigen vensterbank worden geteeld. In beide gevallen moeten de zaden 5 cm diep in de grond worden geplant. Als de planten al 10 tot 15 cm hoog zijn en al in de volle grond staan, kan wat aarde rond de planten worden opgehoopt. Hierdoor blijft het vocht beter in de grond en krijgen de planten vooral meer stabiliteit. Vanaf deze grootte hebben stokbonen ook een klimhulp nodig. Je kunt er een kopen of zelf maken van bamboe of hazelnootscheuten. De noodzaak van een klimhulpmiddel maakt de teelt van stokbonen ingewikkelder dan die van struikbonen, die goed gedijen zonder verdere groeihulpmiddelen.

Tuinbonenrassen

Bij tuinbonen wordt de groeiwijze gebruikt om de rassen te beperken. Zo worden de (on)bepaalde bonen in de volksmond struikbonen genoemd, omdat ze een beperkte groei vertonen. De sterk groeiende, zwak tot sterk vertakkende soorten worden gewoonlijk stokbonen genoemd. In technische terminologie wordt onderscheid gemaakt tussen snijbonen (vlezige peul die kan worden gegeten), kernbonen (zaden worden gedroogd tot verdere verwerking) en uienbonen, die voor de eerste twee toepassingen in aanmerking komen.

Een uitgebreid overzicht van de afzonderlijke tuinbonenrassen vindt u hier.

Stokbonenrassen

• Amethist: paars gekleurde peulen, zonder draden en hoge opbrengst; compacte groei maakt teelt op het balkon mogelijk.
• Berggold: struikboon met gele, peulloze peul; beproefde variëteit met goed aroma en compacte groei.
• Bluevetta: paarszwarte peulen; intens goede smaak.
• Borlotto (rosso): opvallende rood-wit gespikkelde peulen met rood-bruine zaden; goed om te drogen; laat rijpend.
• Borlotto Di Vigevano: zeer hoge opbrengst; crèmerode gespikkelde; zonder draden.
• Brittle Wax: vroeg rijpende, lichtgele soort met lichtzwart gespikkelde zaden; goede smaak.
• Brown Dutch: uitzonderlijk ras met groene peulen en koffiebruine pitten.
• Thick Wax: goudgele, draadloze variëteit met lichtgekleurde pitten.
• Purple Teepee: donkerpaarse en draadloze variëteit; zeer aromatisch; 15 cm lange en aromatische peulen.
• Speedy: zeer vroeg rijpend struikbonenras met rijke groene peulen; goed bestand tegen brand- en vetvlekken.

Snijbonen–Rassen

• Blauhilde: Draadloze, donkerpaarse staakboon met een zeer aromatische smaak; robuuste groei en bestand tegen diverse ziekten.
• Anellino Giallo: laat rijpend, Italiaans ras met goudgele peul en rode zaden met kleine, witte spikkels; visueel zeer opvallend omdat de peul duidelijk gebogen is (deels halfrond).
• Borlotto Lingua Di Fuoco 3: Italiaans ras met vuurrode en licht gespikkelde peulen; crèmekleurige zaden met rode spikkels.
• Eva: vroeg rijpende, groene snijboon met zeer lange peulen (tot 30 cm); hoge opbrengst en zeer aromatisch.
• Goldmarie: een van de vroegste geelgedopte stokbonen; pezig en vlezig met een goed aroma; robuuste groei.
• Mombacher Speck: vroeg rijpend en rijkdragend ras met groene peulen; een klassieker die de tand des tijds heeft doorstaan.
• Neckarkönigin: traditioneel en zeer productief ras met malse textuur en goede smaak; lichtgroene, zeer lange peulen; robuust en resistent tegen mozaïekvirus.
• Smeraldo: staakboon met zeer lange en zeer brede peulen; lichtgroen; vroege rijping en zeer goede smaak.

Oogsten en bewaren van tuinbonen

Afhankelijk van het zaaien, de locatie en de klimaatzone kunnen bonen vanaf eind juni buiten worden geoogst, de latere rassen zelfs tot in oktober. Als u zich het zoeken bij het oogsten wilt besparen, moet u gaan voor rassen die boven het loof peulen vormen. Zo kun je snel zien welke peulen klaar zijn voor de oogst en is het makkelijker om ze te plukken. Hoe vroeger je de peulen oogst, hoe malser ze zijn. Vooral bij niet-draadloze rassen moet u ze oogsten als ze nog zacht zijn en geen draad hebben gevormd. Dit bevordert ook hernieuwde vruchtvorming.

De peulen kunnen enkele dagen in de koelkast worden bewaard. Als u meer oogst dan u kunt gebruiken, kunnen de overtollige peulen ook worden ingevroren. Sommigen geven er de voorkeur aan de peulen in zuur water te laten weken. Naar onze mening verwatert de fijne smaak van de gewone boon hierdoor echter te veel. Een methode die ook in de vergetelheid is geraakt is drogen. De peulen kunnen dan langer worden bewaard en zijn bijzonder goed voor stoofschotels en soepen.

Ingrediënten en gebruik van tuinbonen in de keuken

De zaden van de struik- en stokboon bevatten veel eiwitten. Daarnaast bevatten de peulen en zaden ook mineralen als kalium, calcium, magnesium en ijzer en verschillende vitaminen (A, B, C, E) en aminozuren. Daarom mogen de bonen niet te gaar of gebakken zijn. Ze bevatten ook koolhydraten, waarvan sommige voor de mens niet afbreekbaar zijn. Deze polysacchariden kunnen ook leiden tot winderigheid.

Bonen mogen in het algemeen niet rauw worden gegeten, omdat ze in die toestand licht giftig zijn. Kook de peulen ongeveer 10 minuten in heet water (voeg wat zout toe!) of bak de peulen met een beetje water en vet. Bonen zijn geschikt voor allerlei gerechten: als bijgerecht in salades, bij stevige gerechten zoals gegrilde steaks of een braadstuk, of in soepen.

Veel voorkomende ziekten en plagen van tuinbonen

Bonen kweken in je eigen tuin is erg leuk. Toch moet men de planten regelmatig controleren op ziekten en plagen.

Brand- en vetvlekkenziekte uit zich door zwarte vlekken of transparante wasachtige/vettige plekken op het loof. Als de schimmelaantasting niet meer onder controle kan worden gehouden, moet de aangetaste plant direct bij het restafval worden gezet. Gedurende ten minste drie tot vier jaar mogen op dezelfde plaats geen bonen meer worden geplant. De ziekteverwekker kan meerdere jaren in de bodem overleven en een nieuwe infectie veroorzaken.

Bonenvlieg (Phorbia platura) legt zijn eieren op de planten. De maden teisteren zaden en jonge zaailingen, die daardoor aanzienlijke groeiproblemen krijgen. Een besmetting kan goed voorkomen worden. Ten eerste mogen bonen niet worden geteeld na een eerdere teelt van spinazie of aardappelen. Bonen mogen ook niet worden gezaaid of geplant op versbemeste grond. De geur van mest trekt vliegen aan, waaronder de bonenvlieg. Jonge planten kunnen worden afgedekt met een beschermend groentennet. Als u de bonen op een vensterbank kweekt en alleen grotere planten in het bed zet, is een aantasting door de bonenvlieg onwaarschijnlijk. Insecticiden kunnen ook helpen bij een besmetting. Of men deze bestrijdingsmiddelen in de eigen tuin wil gebruiken, moet echter grondig worden overwogen.

Ook bonen kunnen last hebben van het mozaïekvirus. Dit wordt bijvoorbeeld overgebracht door bladluizen, en daarom moet men snel handelen in geval van een bladluizen- of insectenplaag. Aangetaste bladeren worden eerst geelachtig. In een verder gevorderd stadium ontstaan licht- tot donkergroene verkleuringen op de bladeren. Het virus kan niet rechtstreeks worden bestreden. Ofwel gebruikt men resistente, nieuwere rassen, ofwel probeert men de drager (zuigende insecten) te bestrijden.

Bonenroest, een schimmelziekte, is te herkennen aan de onderkant van de bladeren. Hier vormen zich witgele puisten. De aantasting verergert en uiteindelijk verliezen de aangetaste planten hun bladeren. Bonenroest kan zich ook uitbreiden naar de peulen. In het algemeen worden stokbonen meer aangetast dan struikbonen. Na een besmetting moet u de klimhulp ook enkele jaren terzijde leggen of ontsmetten met industriële alcohol.