Dille: een portret van het komkommerkruid

Dille is een eeuwenoud kruid in de keuken en heeft zelfs geneeskrachtige eigenschappen. Hier vindt u alles wat u moet weten – van teelt tot gebruik.

Dille (Anethum graveolens) behoort tot de schermbloemenfamilie (Apiaceae). Het bijzondere aan het geslacht van de dille: Anethum graveolens is zijn enige soort. Het wordt dus een zogenaamd monotypisch geslacht genoemd. Dille is verder onderverdeeld in drie afzonderlijke clans. De bekendste daarvan is de tuindille (Anethum graveolens var. hortorum). Deze wordt voornamelijk aangetroffen in tuinen voor huishoudelijk gebruik en in commerciële teelt. Dille heeft een lange geschiedenis van doelbewuste teelt. Inheems in Noord-Afrika en het Nabije Oosten, werd het al in het oude Egypte gekweekt als een kruidenplant met geneeskrachtige eigenschappen. Van daaruit kwam het meer dan 5000 jaar geleden naar Europa en werd het aantoonbaar gebruikt om gerechten te verfijnen. Maar dille is niet alleen lekker bij augurken en visgerechten. Dille is immers afgeleid van het IJslandse “dilla”, wat letterlijk “kalmeren” betekent. Wij laten u kennismaken met het delicate kruid – van “A” voor zaaien tot “V” voor gebruik.

Zelf dille kweken

Locatie
In uw eigen tuin moet de dille op een zonnige plaats worden geplant. Er mag geen permanente wateroverlast zijn. Daarom zijn kleigronden met een bepaald draineerbaar aandeel zand of grind perfect voor de teelt van dille. In de commerciële teelt wordt dille ook in een kas geteeld. Hier staan de planten zowel in de gegroeide grond als in potten. Het kan zelfs zonder aarde worden gekweekt in zogenaamde hydrocultuursystemen. Als u besluit dille te kweken in een pot voor het terras of balkon, moet u een container kiezen die hoog genoeg is. Dille ontwikkelt een diepe penwortel. Bovendien wordt de plant tot 60 cm hoog en heeft hij een overeenkomstige hoeveelheid water nodig, vooral in een pot. Opdat het komkommerkruid op warme zomerdagen niet te vaak en snel de kop laat hangen, is een ruimer substraatvolume in de pot raadzaam.

Voortplanting
Dille wordt uitsluitend door zaaien vermeerderd. Vanaf april kan het zaad direct in de volle grond worden gezaaid. De afzonderlijke zaden mogen niet te dicht bij elkaar worden gezaaid. Dit kan tijdrovende uitdunning besparen, indien nodig, om de afzonderlijke planten voldoende ruimte te geven om zich te ontwikkelen als ze te dicht op elkaar staan. Natuurlijk kan dille ook vanaf maart binnenshuis worden geteeld en in mei met een voorsprong worden uitgeplant. Bij temperaturen rond de 15 °C duurt het ongeveer drie weken voordat de eerste zaailingen zichtbaar zijn.

Hoewel dille een zogenaamde lichte kiemer is, moet het zaad buiten met een beetje aarde worden bedekt. Dit vermindert het risico dat het fijne zaad door de wind wordt meegevoerd. De zaailing ontwikkelt zich aanvankelijk zeer langzaam. Dit resulteert in een relatief grote hoeveelheid onkruid in het bed. Dus in het begin moet je oprapen wat er niet thuishoort. Het eenjarige kruid zaait zich ter plekke uit als het mag bloeien. Het is echter beter om de locatie elk jaar te veranderen, aangezien herhaalde teelt op dezelfde plaats het risico op typische ziekteverwekkers verhoogt.
Voor gedetailleerde stap-voor-stap instructies, zie ons artikel Dille kweken: Het komkommerkruid uit eigen tuin.

Water geven en bemesten
Het komkommerkruid geeft de voorkeur aan een gelijkmatige watertoevoer. Sterk wisselende vochtigheid van het substraat verhoogt de kans op aantasting door wortelschimmels. Daarom moet u, vooral op warme dagen, naar de gieter grijpen als u in een bed kweekt. Qua voedingsstoffen is dille meer dan gemakkelijk te verzorgen, vooral door de relatief korte standtijd. Bij de teelt op het bed is het absoluut voldoende om vóór het zaaien wat voornamelijk organische meststoffen zoals onze Plantura Organische Universele Meststof te mengen. Kies bij het kweken in potten voor een hoogwaardig, bemest substraat zoals onze Plantura Organic Universal Soil, of bemest af en toe met het water. Een teveel aan voedingsstoffen zou alleen maar leiden tot zachte scheuten en overmatige groei. Minder is meer met dille.

Bescherming van planten
Dille wordt ook aangetast door ziekten en plagen die typisch zijn voor leden van de schermbloemenfamilie. Sommige virussen, bijvoorbeeld, kunnen een achterblijvende groei veroorzaken. Dierlijke plagen zijn aaltjes in de wortelzone en bladluizen en de mineervlieg. Maar het zijn vooral de schimmelpathogenen die problemen veroorzaken voor het komkommerkruid. Als gevolg van de zogenaamde opkomstziekte worden al direct na het zaaien grote verliezen aan zaailingen geconstateerd. Een combinatie van verschillende plantenbeschadigende schimmels zorgt ervoor dat de tere zaailingen plotseling omvallen. Behalve het gelijkmatig vochtig maar droog houden van het zaad en het selecteren van de besmette planten, is er niet veel aan te doen. Vertegenwoordigers van het schimmelgeslacht Fusarium kan ook het kruid in een later stadium van de teelt doden. Aangezien deze plagen in de grond blijven, moet de plaats van de dille het volgende jaar altijd worden veranderd, vooral in geval van een plaag.

Dille soorten

De soort dille (Anethum graveolens) is nog steeds onderverdeeld. De bekendste vertegenwoordiger is de variëteit Anethum graveolens var. hortorum, de tuin dille. Er is ook de zogenaamde Ackerdill (Anethum graveolens var graveolens) en de ondersoorten van Indische dille (Anethum graveolens subsp. sowa), die alleen verschilt van de tuindille door zijn minder uitgesproken aroma.
Meer informatie vindt u in ons rassenoverzicht.

In de gelederen van de op vele plaatsen geteelde tuindille is een aantal variëteiten op de markt te vinden. Wij presenteren de kenmerken van de belangrijkste vertegenwoordigers:

• Boeket: Fijnbladige variëteit die compact groeit.
• Dukat: Groenbladige variëteit met een sterk aroma door het hoge gehalte aan etherische oliën.
• Ella: Compact groeiend ras; kan direct in de pot worden gezaaid voor terras en balkon.
• Olifant: Bijzonder bladrijk en door de late bloei met een lange oogsttijd.
• Hercules: Bijzonder hoge opbrengst door krachtige groei en late bloei.
• Mammoet: oude variëteit die sterk groeit en een bijzonder sterk aroma heeft.
• Sperli’s Brevi: Een bladhoudend ras dat uitzonderlijk goede kwaliteiten heeft voor de teelt in potten.
• Vierling: Sterk groeiend; met opvallend mooie bloeiwijzen en daardoor ook geschikt als sierplant en snijbloem.

Oogsten en bewaren van dille

Oogst
Bij de teelt van dille ligt de nadruk op de jonge, verse scheuten. Daarom moet de oogst plaatsvinden vóór de bloei, die in onze contreien plaatsvindt van mei tot oktober, afhankelijk van de zaaidatum. Om over een lange periode vers te kunnen oogsten, kan het beste in meerdere blokken op verschillende tijdstippen worden gezaaid. Het duurt zes tot maximaal negen weken tot de oogst. Dille is een zogenaamde langedagplant. Dit betekent dat de dagen minstens een bepaald aantal uren lang moeten zijn, zodat de plant de stimulans krijgt om te bloeien. Om voortijdige bloei te voorkomen, wordt het kruid daarom vooral in de winter en het vroege voorjaar geteeld, vooral in warmere streken in het zuiden. Tijdens de groeifase kan het naar behoefte vers worden geoogst. Vervolgens worden scheuten tot 15 cm lang gewoon afgesneden. Vanaf een grootte van 30 cm is het raadzaam om de hele plant te oogsten en eventueel te gebruiken voor conservering. Maar u kunt de dille ook laten bloeien voor de zaadproductie. Overigens kunnen de zaden ook interessant zijn voor gebruik.

Opslag
Het meest aromatische gebruik van dille is natuurlijk vers geoogst. Als de malse scheutpunten echter bij een relatief hoge vochtigheid rond het vriespunt worden bewaard, kunnen ze tot drie weken na de oogst nog worden gebruikt. Zoals voor kruiden gebruikelijk is, kan dille gewoon aan de lucht worden gedroogd en is dus gedurende langere tijd beschikbaar voor gebruik in de keuken zonder veel smaakverlies. Als het komkommerkruid echter niet moet worden gedehydrateerd om het te bewaren, kunt u de verse oogst gewoon invriezen en in porties eruit halen wanneer u het nodig hebt.

Dille: gebruik en ingrediënten

Meestal worden alleen de uiteinden van de scheuten dille gebruikt. Deze hebben het meest intense aroma. Dit heeft dille overigens te danken aan zijn essentiële oliën, waarvan het mammoetdeel het kiemremmende carvon is. De malse scheuten zijn bijvoorbeeld populair bij diverse visspecialiteiten. Het is ook een goede toevoeging aan elke pittige saladedressing en kan ook worden gebruikt om vleesgerechten te verfijnen. Maar zelfs augurken uit de pot zouden maar halve augurken zijn zonder het komkommerkruid. U kunt trouwens ook de bloemschermen van dille aan de azijnbouillon toevoegen om het aroma te verfijnen. De drijftoppen worden ook als thee gedronken en gebruikt als maagkalmerende drank. Dillewater, gemaakt van ingemaakte zaden, is ook goed voor de spijsvertering. In het verleden was de olie uit de zaden een populair universeel geneesmiddel waar Paracelsus in de late Middeleeuwen op vertrouwde.

Dus dille verdient zeker een plaats in de tuin. Vooral visliefhebbers mogen het aroma van dit snelgroeiende kruid uit eigen tuin niet missen.

Lees meer in ons artikel Dille: oogsten, bewaren en gebruiken.