Komkommerziekten herkennen en behandelen

Komkommerziekten kunnen zich snel verspreiden en de hele oogst vernietigen. Er zijn verschillende maatregelen om ongedierte uit de buurt van komkommers te houden en te bestrijden.

De komkommer (Cucumis sativus) kan worden aangevallen door een grote verscheidenheid aan ziekteverwekkers. Soms is het niet gemakkelijk om de ziekte vast te stellen. Als het eenmaal is uitgebroken, is er vaak weinig aan te doen om de planten te redden. In dit artikel geven wij een overzicht van de belangrijkste ziekten van komkommerplanten. Wij presenteren ook preventieve maatregelen en de beperkte bestrijdingsmogelijkheden.

Welke komkommerziekten komen veel voor?

Bij komkommerziekten kan een onderscheid worden gemaakt tussen virussen, bacteriën en schimmels als ziekteverwekkers. De meeste komkommerziekten treffen ook andere cucurbitaceae, d.w.z. nauwe verwanten zoals pompoen (Cucurbita) of courgette (Cucurbita pepo subsp. pepo convar. giromontiina). In het algemeen komen schimmelkomkommerziekten bijvoorbeeld vaker voor in de kas dan in het open veld, omdat de hoge relatieve vochtigheid de verspreiding van sporen vergemakkelijkt. Tegelijkertijd is de selectie van cultivars echter cruciaal en veel komkommercultivars hebben nu een hoge tolerantie voor of resistentie tegen de belangrijkste komkommerziekten. Het enten van komkommers op de juiste onderstam kan ook de weerstand tegen komkommerziekten verhogen. De volgende ziekten komen vaak voor:

• Bladvlekkenziekte door schimmels of bacteriën
• Waar en onwaar Echte meeldauw
• Grijze schimmel (Botrytis cinerea)
• Komkommerschurft (Cladosporium cucumerinum)
• Komkommer Mozaïek Virus (Komkommermozaïekvirus CMV)
• Komkommer verwelkingvooral door Fusarium-, Sclerotinium– of Verticillium-fungi
• Wortelrot, voornamelijk door Phytophthora-, Pythium- of Rhizoctonia-Fungi

TipWaarschijnlijk de meest voorkomende ziekte bij komkommers is echte meeldauw. U kunt hierover meer lezen in ons speciale artikel.

Herkennen en bestrijden van bladvlekkenziekte op komkommers

Bladvlekkenziekte op komkommers kan worden veroorzaakt door verschillende bacteriën of schimmels. Ze verspreiden zich van het ene blad naar het andere door waterdruppels als het regent of tijdens het water geven. Zoals de naam al zegt, verschijnen er bruine vlekken op het blad van de plant. Als bacteriën de oorzaak zijn, zijn de donkere vlekken vaak omgeven door een lichtgele rand. Bij een schimmelaantasting vormen zich vaak kleine pustels op de afstervende bladvlekken, waarop weer sporen worden geproduceerd voor verdere verspreiding. Schimmels vallen vooral planten aan die al verzwakt zijn. Als u de bladvlekkenziekte bij komkommers wilt bestrijden, moet u eerst weten dat de vlekken zelf geen bedreiging vormen voor het gewas of de vruchtopbrengst. Ze zijn eerder een waarschuwingsteken dat de verdediging van de plant ernstig verzwakt is of dat ze aangetast is door een systemische ziekte.

Een voorbeeld hiervan is de hoekige bladvlekkenziekte bij komkommer (Pseudomonas syringae pv. lachrymans), die voornamelijk buiten plaatsvindt. Hier vormen zich hoekige, glasachtig uitziende vlekken met lichtgekleurde randen en aan de onderkant is een bacterieel slijm te zien. Later drogen deze plekken uit en vallen uit, wat resulteert in een geperforeerd blad. Ook de vruchten kunnen worden aangetast – hier ontstaan ronde, gebarsten plekken met slijmafscheiding. Een aangetaste plant moet onmiddellijk volledig worden verwijderd en bij het huisvuil worden gezet. Als preventieve maatregel mogen komkommers slechts om de 4 jaar op dezelfde plaats worden geplant, omdat de bacterie in de grond kan overleven. De belangrijkste maatregel is de komkommer altijd alleen van onderen water te geven, zodat de bladeren droog blijven. Een laag mulch voorkomt ook dat opspattend water met de bodempathogenen de bladeren bereikt.

Tip: Een goede toevoer van voedingsstoffen is essentieel om komkommers gezond te houden en bestand te maken tegen ziekten. Een organische vloeibare meststof zoals onze Plantura Biologische Tomaten- en Groentenmeststof, rijk aan kalium, is ideaal voor het bemesten van komkommers – of ze nu in potten op het balkon, in de kas of buiten staan. De kaliumrijke meststof wordt gewoon samen met het water toegediend en biedt een snelle remedie, zelfs voor acute symptomen van een tekort.

Biologische tomaten- en groentemeststof 800 ml

• Biologische vloeibare meststof voor tomaten & andere groenten
• Voor een gezonde groei en een rijke, aromatische oogst.
• Snelle & gemakkelijke toepassing van water – onschadelijk voor huisdieren & tuindieren.

Naar de Plantura winkel

Opsporing en bestrijding van grauwe schimmel op komkommers

Grauwe schimmel is een van de ziekten die voorkomen op kaskomkommers. Het wordt bijna nooit buiten gezien omdat de luchtvochtigheid zelden hoog genoeg is. Zelfs zaailingen van komkommers kunnen worden besmet en volledig afsterven. Grauwe schimmel komt voor op komkommers wanneer de planten verzwakt zijn en er warme en vochtige omstandigheden heersen. Dit kan worden veroorzaakt door een ongeschikte locatie in combinatie met weersomstandigheden die stress veroorzaken. Zo lijdt de komkommer onder intense hitte, watergebrek en onvoldoende toevoer van voedingsstoffen. Verwondingen als gevolg van het snoeien zetten de komkommerplant ook onder stress.

Door het verzwakte weefsel dringen de sporen van de grauwe schimmel, die zich in de lucht bevinden, gemakkelijk de plant binnen. Bij besmetting veroorzaakt de ziekte een grijs, fluweelachtig schimmelgazon, vooral op bloemen en jonge vruchten, waardoor deze niet eetbaar zijn. Na verloop van tijd groeit de schimmel ook in de leidingen van de stengel. De stengel droogt uit op de geïnfecteerde plek, buigt om en laat de hele scheut afsterven. Aangetaste plantendelen moeten onmiddellijk worden verwijderd. De beste maatregel is preventie, d.w.z. goede luchtverversing in de kas, gecoördineerde komkommerverzorging en desinfectie van scharen voor en na het snijden.

Herkennen en bestrijden van komkommerschurft

Komkommerschurft is een andere schimmelziekte bij komkommers die vooral voorkomt bij koel en tegelijkertijd vochtig weer. In geval van aantasting verschijnen er verzonken, grijszwarte vlekken op de komkommervruchten, die bedekt zijn met een donkere schimmellaag. Bovendien sijpelt hier een rubberachtige vloeistof uit. Zelfs bladeren en stengels kunnen worden aangetast, maar dit is vrij zeldzaam. Bij ernstige aantasting kunnen de planten zelfs openbarsten. Aangetaste plantendelen moeten onmiddellijk worden verwijderd om verspreiding te voorkomen. De beste maatregel om komkommerschurft te voorkomen is de keuze van het ras: Want er zijn nu talloze rassen die resistent of tolerant zijn tegen komkommerschurft. Maar goede ventilatie in de kas maakt het ook moeilijker voor schimmels om zich te verspreiden.

Opsporing en bestrijding van het komkommermozaïekvirus

Het komkommermozaïekvirus veroorzaakt ernstige groeistoornissen – er is sprake van dwerggroei met misvormde, gekrulde bladeren en gele vlekken. De bloemen zijn ook misvormd, kleiner dan gewoonlijk of blijven gesloten, zodat er meestal geen vruchten worden geproduceerd. Bij bestuiving verschijnen de oneetbare komkommervruchten groen en lichtgeel gevlekt, ze blijven wrattig, klein en hard.

Het komkommermozaïekvirus tast niet alleen komkommers aan, maar ook talrijke andere groente- en wilde planten. De grootste rol bij de overdracht wordt gespeeld door plantensapzuigende insecten, vooral bladluizen (Aphidoidea). De ziekte kan ook worden overgedragen van het ene besmette exemplaar op het andere door snoeiwerk, dus u moet de snoeischaren desinfecteren voor elke nieuwe plant. Aangetaste planten moeten worden vernietigd, omdat ze niet kunnen worden bestreden. De beste preventieve maatregel, naast het kiezen van resistente rassen, is het elimineren van de dragers, d.w.z. in de meeste gevallen het bestrijden van bladluizen en ongewenste onkruiden in de omgeving.

Komkommerziekte herkennen en bestrijden

Komkommerverwelking kan worden veroorzaakt door verschillende schimmels. Het komt vooral voor als een ziekte op kaskomkommers vanwege de nattere omstandigheden. De planten beginnen plotseling te verwelken bij gebrek aan water en sterven steeds meer af. De reden hiervoor is dat de schimmel in de waterleidingen van de stengels groeit en deze verstopt of de hele stengel infecteert. Wij hebben de typische symptomen van de meest voorkomende verwelkingsziekteverwekkers hier voor u samengevat:

• De Fusarium verwelking (Fusarium oxysporum f.sp. cucumerinum) veroorzaakt een langzaam voortschrijdende verwelking en stengelrot in het latere stadium. De leidingen in de stengels en de gebarsten stengelbasis worden roodbruin.
• In de Sclerotinia verwelking (Sclerotinia sclerotiorum), vormt zich een witte, wattenachtige schimmel op de stengels en soms ook op de vruchten en beginnen deze snel te rotten. Op het schimmelveld verschijnen kleine, harde zwarte bolletjes – de overlevende sporen bekend als sclerotia.

• De Verticillium verwelkingsziekte (Verticillium albo-atrum) verschijnt vaak zeer plotseling – van de ene dag op de andere verwelkt de komkommerplant. Ook hier zijn de geleidelijnen bruin tot zwart verkleurd. Verticillium-verwelking kan echter gemakkelijk worden voorkomen door geënte komkommers te enten op een onderstam van vijgenbladpompoen (Cucurbita ficifolia).

Aangetaste planten moeten worden verwijderd, want er bestaat geen middel tegen komkommerverwelking dat de dood kan voorkomen. Het is niet gemakkelijk komkommerverwelking te bestrijden, omdat vooral de zwarte, bolvormige overlevingssporen van Sclerotinia overleeft meerdere jaren in de bodem en tast ook andere groenteplanten aan, zoals tomaten (Solanum lycopersicum), paprika (Capsicum), aubergines (Solanum melongena) en sla (Lactuca sativa) kan worden aangevallen. Daarom moet voor alle gevoelige gewassen een teeltpauze van ten minste 4 jaar in acht worden genomen. Ook het vervangen van de grond of het stomen van de grond kan een nieuwe uitbraak van komkommerverwelking voorkomen.

Wortelrot op komkommers opsporen en bestrijden

Wortelrot kan voorkomen op zaailingen van komkommers en op volwassen planten. In zaailingen, schimmels zoals Pythium, Phytophthora of Rhizoctonia solani een zaailingziekte die snel leidt tot dood en omvallen. Bij volwassen planten kunnen de symptomen sterk lijken op die van komkommerverwelking, omdat door het rotten van de wortels geen water meer kan worden opgenomen. De plant verwelkt steeds meer, kan ombuigen en gemakkelijk uit de grond worden getrokken als veel wortels al verrot zijn.

Een vaker voorkomende komkommerziekte bij kaskomkommers is zwart wortelrot (Phomopsis sclerotioides), die ook andere cucurbitaceae aanvalt. Het wordt meestal pas duidelijk aan het begin van de oogst: de planten verwelken steeds meer omdat de wortels ondergronds afsterven en ze geen water meer kunnen opnemen. Geënte komkommers zijn minder gevoelig en op warme bodems met een goede structuur komt wortelrot ook minder vaak voor.

Andere komkommerziekten

Hieronder volgt een kort overzicht van enkele minder vaak voorkomende komkommerziekten:

• Bacterieel zachtrot (Erwinia carotovora var. carotovora): Komkommervruchten en jonge courgettes worden zacht en plakkerig vanaf het aanhechtingspunt van de bloesem. Het zachte rotte weefsel van de vrucht ontwikkelt een vieze geur. De aangetaste komkommers moeten worden verwijderd.
• Groen vlekkenmozaïekvirus (CGMMV: Komkommermozaïekvirus.): Het komt vooral voor op jonge bladeren en vormt lichtgroene tot geelachtige vlekken. Op oudere groene bladeren veroorzaakt het virus nauwelijks symptomen. Besmette planten laten meer vruchten vallen en produceren daardoor een aanzienlijk lagere opbrengst.

• Rubberstam ziekte (Didymella bryoniae): De schimmelziekte komt vooral voor op kaskomkommers. Er ontstaan bruine vlekken op bladeren en stengels, die zich snel kunnen verspreiden. De stengels sterven af en krijgen een rubberachtige consistentie, geelachtige exsudaten zijn ook mogelijk. Ook vruchten worden aangetast en het vruchtvlees gaat rotten. Goede verzorging en optimale omstandigheden ter plaatse werken preventief.
• Komkommervergelingsvirus (Cucurbit Aphid-Borne Yellows Virus CABYV): Dit is een virus dat pas sinds 2019 in Duitsland opduikt. De oudere bladeren kunnen geïnfecteerd zijn en bedekt met gele vlekken. In tegenstelling tot de mozaïekvirussen worden de vruchten niet aangetast – maar omdat er meer bloemen en jonge komkommers afvallen, kan de opbrengst er sterk onder lijden.

Reeds met de keuze van de standplaats kunnen vele komkommerziekten worden voorkomen. In ons artikel over het planten van komkommers leert u welk substraat ideaal is voor komkommers en welke klimaatomstandigheden optimaal zijn.