Koortskruid: aanplant, gevaar voor verwarring & geneeskrachtige werking

Moederkruid is een bekende en populaire geneeskrachtige plant. Maar wat zijn de effecten van valse kamille? Hoe kun je het planten, verzorgen en oogsten? Hier vind je alles over moederkruid.

Moederkruid is al meer dan 2000 jaar een bekend geneeskrachtig kruid en wordt sindsdien specifiek gekweekt. De Duitse naam van de plant, die Tanacetum parthenium Het kruid staat bekend om zijn gebruik tijdens de zwangerschap: het zou de weeën opwekken en de geboorte versnellen. In de Middeleeuwen werd het zelfs in grote hoeveelheden toegediend en zo verondersteld abortus op te wekken. Hoe je valse kamille in je eigen tuin kweekt, hoe je hem goed verzorgt en waar hij nog meer voor gebruikt kan worden, leer je van ons.

Valse kamille: eigenschappen en oorsprong

Moederkruid komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Europa en het oostelijke Middellandse Zeegebied en wordt beschouwd als een archaeofyt – d.w.z. een plant die uitheems is, maar zeer lang geleden door menselijke teelt is verspreid – vanwege zijn gevestigde, wijdverspreide verspreiding in heel Europa. Bovendien komt moederkruid nu voor in grote delen van de wereld, zoals Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, Oceanië, grote delen van Azië, Noord-Afrika, de Azoren en de Canarische Eilanden, waar het echter als een neofiet wordt beschouwd.

Soms wordt de kruidachtige en overblijvende plant ook wel valse kamille, sierkamille of moederkruid genoemd. Tanacetum partheniumdie behoort tot de madeliefjesfamilie (Asteraceae). In het verleden was er lange tijd onenigheid over het geslacht: moederkruid werd eerst geclassificeerd als kamille (Matricaria), alvorens te worden toegewezen aan de chrysanten (Chrysant). Tegenwoordig wordt het echter ingedeeld bij de woekerbloemen (Tanacetum) geclassificeerd.

Dit kruid, dat van oudsher als sier- en geneeskrachtige plant in huis-tuinen wordt gekweekt, wordt 30 tot 80 cm hoog en vormt fijne, geveerde gelobde bladeren van ongeveer 8 cm lang. Het moederkruid valt vooral op door zijn sterke geur. De stengel is geribbeld en vertakt zich naar boven, terwijl hij bij de basis houtachtig wordt. Tussen mei en augustus produceert de plant haar bloemen, die ongeveer 1,5 tot 2 cm groot zijn en in schermvormige trossen of pluimen groeien. Kenmerkend is de schijnbaar geelachtige bloemkorf van gele buisbloemen omlijst door witte straalbloemen.

De bloemen vormen een voedselbron voor sommige wilde bijensoorten zoals de zijdebij (Colletes daviesanus) en de tansy maskerbij (Hylaeus nigritus). Ze worden echter ook gemakkelijk bezocht door honingbijen en vliegen. Het moederkruid is dus bijenvriendelijk.

De vruchten worden geclassificeerd als achenes. Ze zijn relatief klein, gegroefd en hebben kleine aanhangsels, de pappus, waarmee ze zich verspreiden door de wind of met behulp van passerende dieren.

Gevaar voor verwarring met moederkruid

Moederkruid kan om twee redenen gemakkelijk worden verward met andere planten: Ten eerste lijkt het veel op kamille (Matricaria chamomilla) en het weidemadeliefje (Leucanthemum vulgare), daarentegen, het alpenmoederkruid (Mutellina adonidifolia) soms “moederkruid” genoemd.

In tegenstelling tot de echte kamille is de bloembodem van het moederkruid veel platter, terwijl hij bij de echte kamille een afgeronde, naar boven gebogen en inwendig holle kop vormt. De bloem van de echte kamille is geuriger dan die van het moederkruid. De twee planten verschillen ook in de lengte van hun witte bloemblaadjes, die bij het moederkruid veel korter zijn. De toepassingsgebieden zijn talrijk.

Het weidemadeliefje daarentegen is gemakkelijk te onderscheiden aan de hand van zijn bladeren: Hij vormt grof getande basale bladeren in zuilvorm en bladeren met weinig tot geheel getande randen in het bovenste gedeelte, terwijl de bladeren van het moederkruid geveerd gelobd zijn.

Is valse kamille een onkruid?

Ook al wordt moederkruid vaak onkruid genoemd, dit is geheel ten onrechte. Het moederkruid wordt al duizenden jaren gebruikt als geneeskrachtige plant en wordt speciaal gekweekt in geneeskrachtige en landbouwtuinen.

De belangrijkste soorten van Tanacetum parthenium

Veredeling en natuurlijke selectie hebben een aantal moederkruidvariëteiten opgeleverd. Wij presenteren de populairste:

• Gouden Mos.: Ook bekend als goudbladig moederkruid, doet deze plant zijn naam eer aan, want hij tooit zich het hele jaar door met glinsterende geelgroene bladeren. De bloemen zijn typische gele mandjes met witte bloemblaadjes die bloeien tussen juni en september. Op een zonnige locatie, de Tanacetum parthenium ˈGolden Mossˈ verdraagt zelfs temperaturen tot – 20 °C zonder problemen en groeit vrij klein, slechts maximaal 20 cm hoog.
• ˈAureumˈGeelbladig moederkruid produceert bladeren met een gele tint, vergelijkbaar met goudbladig moederkruid, maar deze tint is bij deze soort minder opvallend. Ook de bloemen en de groei zijn typisch voor moederkruid. Tanacetum parthenium ˈAureumˈ wordt zelfs 80 cm hoog en kan gemakkelijk in het bed worden overwinterd.
• ˈPleniflorusˈ: De bloemen van het Gevulde Moederkruid zijn bijzonder opvallend en visueel te onderscheiden van de andere soorten door hun overdaad. Onder goede omstandigheden wordt hij ook tot 80 cm hoog en bloeit hij tussen juni en september. Temperaturen tot – 18 °C zijn geen probleem voor het gevulde moederkruid.

Plant moederkruid

Moederkruid kan zonder veel moeite in uw eigen tuin worden geplant. Er zij op gewezen dat de plant van nature groeit op leemachtige, voedselrijke bodems met een matige vochtigheid. Een overeenkomstige locatie met een neutrale pH-waarde biedt voordelen voor de teelt, hoewel zand- of kiezelachtige bodems nog steeds aanvaardbaar zijn. Bovendien mag de grond niet uitdrogen, want dat verdraagt moederkruid even slecht als wateroverlast. Het moederkruid gedijt zonder problemen in de volle zon, maar kan ook buiten de zon worden geplant.

In het voorjaar zijn de eerste voorgekweekte planten verkrijgbaar in tuincentra en kunnen ze direct in het bed worden geplant. Hier kunnen 2 tot 4 planten per vierkante meter worden geplaatst in voorgegraven plantgaten – zonder ze dieper dan voorheen in de pot te zetten. Door de planten licht aan te drukken wordt de grond goed afgesloten en water geven bevordert daarna de groei.

Als alternatief kan moederkruid vanaf maart in voorkweek worden gekweekt. Vul daartoe de geschikte zaaibakken met een hoogwaardige zaaigrond met een verlaagd nutriëntengehalte ter bevordering van de wortelgroei. Bijvoorbeeld onze Plantura biologische kruiden & zaaigrond bevordert de wortelgroei van de jonge planten dankzij het specifiek gereduceerde gehalte aan voedingsstoffen. Dankzij de luchtige, losse structuur zorgt het bovendien voor optimale groeiomstandigheden voor ontkieming vooraf, zonder dicht te slibben. Bovendien is onze zaaigrond volledig onschadelijk voor huisdieren en tuindieren vanwege de volledig natuurlijke grondstoffen.

Aangezien het moederkruid een lichte kiemer is, moeten de moederkruidzaden alleen op de grond worden gelegd en licht worden aangedrukt zonder door substraat te worden bedekt. Het zaaibakje wordt grondig bewaterd en afgedekt met een transparante folie waarin enkele gaatjes zijn geprikt. Zo ontstaat een soort minikas die de zaden optimale kiemomstandigheden en een hoge luchtvochtigheid biedt. Op een lichte plaats ontkiemen de zaden bij ongeveer 15 °C na 2 tot 3 weken. Wie het voorkweken van moederkruid te tijdrovend vindt, kan wachten tot april en het zaad direct in de volle grond zaaien volgens hetzelfde principe.

Verzorging van valse kamille

Valse kamille is over het algemeen weinig veeleisend en heeft ook in de zomer weinig verzorging nodig. Alleen tijdens langere droge perioden moet de kruidachtige plant water krijgen. Verschoten bloeiwijzen moeten worden weggeknipt voordat de zaden rijpen, om zelfuitzaaiing te voorkomen. Voor gerichte zelfuitzaaiing zonder de valse kamille te laten woekeren, kunnen individuele bloeiwijzen aan de plant worden gelaten om te rijpen. Verwelkte scheuten mogen krachtig worden teruggesnoeid om een bossige groei van de plant te bevorderen. Voor een eenjarige teelt van moederkruid is bemesting niet nodig; voor een meerjarige teelt kan in het voorjaar wat organische mest zoals mest of compost rond de planten worden gestrooid. Als alternatief wordt een hoogwaardige organische meststof met langzame afgifte in korrelvorm gebruikt, die zijn voedingsstoffen alleen door microbiële omzetting in de bodem afgeeft. Hiervoor is bijvoorbeeld onze Plantura Biologische Universele Meststof geschikt, die dankzij de uitgebalanceerde voedingsstoffenverhouding ook kruiden als moederkruid optimaal voedt.

Is moederkruid winterhard? Gewoon moederkruid wordt vaak geplant als eenjarige zomerbloem. Het kan echter gemakkelijk worden gekweekt als een meerjarige, kruidachtige plant en kan zonder problemen vorst tot – 12 °C verdragen, sommige variëteiten zelfs tot – 20 °C. Het moederkruid groeit meerjarig, dus de bovengrondse delen van de plant sterven niet af. Deze moet echter voor de vorst worden teruggesnoeid om de overwintering te vergemakkelijken. Voor de overwintering is het gunstig om moederkruid enigszins te beschermen tegen koude wind en de intense winterzon, bijvoorbeeld met een vliesdoek of een mat van stro. Zorg er echter voor dat de hoes lucht- en vochtdoorlatend is. Anders zou er lucht of vocht onder kunnen komen, wat blijvende schade aan de plant zou veroorzaken. Op vorstvrije dagen moet het moederkruid licht bewaterd worden, want ook in de winter verdampt er water door de bladeren.

Oogst, gebruik en geneeskrachtige eigenschappen van moederkruid

Tussen juni en oktober is de oogsttijd voor moederkruid, zodra de bloemen volledig geopend zijn. Deze worden dan met de vingers of een tuinschaar net onder de bloeiwijze afgesneden, zoals bij kamille het geval is. De bloemen moeten zoveel mogelijk worden beschermd en niet beschadigd.

Moederkruid wordt al sinds de eerste eeuw als geneeskrachtige plant gebruikt. In de middeleeuwen werd het vooral gebruikt voor zijn koortsverlagende en hoofdpijnverlichtende werking, wat de Engelse naam “feverfew” verklaart, die vertaald kan worden als “minder koorts”. Het dankt zijn Duitse naam echter aan het gebruik tegen zwangerschapsklachten, het opwekken van de bevalling en de geboorteversnellende werking. Bovendien werd moederkruid in de Middeleeuwen in hoge doses toegediend om specifiek abortus op te wekken. In zwakkere doses en voor inwendig gebruik als moederkruid thee, tinctuur of extract, kan het helpen tegen reuma of ontstekingen remmen. Op lange termijn ingenomen zou het migraineaanvallen voorkomen, helpen tegen darmparasieten en de spijsvertering bevorderen. Uitwendig kan moederkruid worden gebruikt om de huid te reinigen en als insectenwerend middel, omdat het door zijn geur insecten afschrikt. Het kan ook worden gebruikt als haarspoeling tegen luizen.

Moederkruid is niet alleen uitstekend als medicinale plant, het is ook een blikvanger als sierplant voor de tuin. Hij is bijzonder effectief als onderbeplanting in combinatie met andere bloeiende vaste planten zoals rozen. Valse kamille slaat zelfs een goed figuur als snijbloem in een vaas.

Is moederkruid giftig?

In het algemeen is valse kamille niet giftig, maar in hoge doses kan het abortus veroorzaken bij zwangere vrouwen. Bovendien bevatten alle bovengrondse delen van de plant ingrediënten die als contactallergenen worden beschouwd. Mensen met een madeliefjesallergie reageren vooral op de stof parthenolide, die een allergische reactie kan uitlokken. De plant is niet gevaarlijk voor de meeste dieren, maar moederkruid is giftig voor konijnen en mag in geen geval worden gevoerd.

Ziet valse kamille er alleen in uw tuin een beetje kaal uit? Met onze tips leer je hoe je een kruidenspiraal goed kunt maken.