Longkruid: Alles over effecten, soorten & planten in de tuin

Longkruid staat bekend om zijn helende eigenschappen. We laten u kennismaken met de verschillende soorten, van gevlekt longkruid tot echt longkruid, en laten zien hoe u ze in de tuin kunt planten en verzorgen.

Met zijn sierlijke groei en kleurrijke bloemen is het gewone of gevlekte longkruid (Pulmonaria officinalis) is een van de planten die in geen enkele tuin mogen ontbreken. Niet alleen vanwege het decoratieve uiterlijk is het kruid zeer populair bij tuiniers. Vooral het onderhoudsvriendelijke karakter en de schaduwtolerantie maken de plant tot een waardevolle tuinbewoner. Tegelijkertijd zou het longkruid ook helende eigenschappen hebben. Het wordt sinds de 15e eeuw in de volksgeneeskunde gebruikt om allerlei longkwalen te behandelen. Hier vertellen we je wat de helende werking van longkruid inhoudt en hoe je de plant in je eigen tuin kunt kweken.

Longkruid: bloeitijd, oorsprong en eigenschappen

Met zijn fraaie uiterlijk is het longkruid een echte blikvanger in elke tuin. De vaste plant behoort tot de Boraginaceae-familie, waartoe ook bernagie (Borago) of smeerwortel (Symphytum). Naast het echte longkruid is het geslacht longkruid (Pulmonaria) zijn er andere soorten, waarvan de meeste inheems zijn in Europa. De kruipende vaste planten bereiken gemiddeld slechts een hoogte van 20 tot 30 centimeter en behoren dus tot de dwergen in het perk. Hun korte gestalte maakt het longkruid echter niet minder aantrekkelijk: tussen maart en mei dragen de planten trechtervormige bloemen die schitteren in tinten rood, blauw en violet (zelden ook in wit). Sommige soorten longkruid veranderen zelfs binnen één bloeiperiode van bloemkleur. Hun bladversiering is niet minder aantrekkelijk, met – afhankelijk van de variëteit – een groene, witgevlekte of zilvergrijze kleur. De stengels en bladeren van de plant zijn overwegend zachtharig.

De naam van het longkruid is afgeleid van het woord “long” (Latijn “pulmo”) in zowel het Duits als het Latijn. De reden voor deze ongewone naamgeving zijn de bladeren van de plant, waarvan gezegd wordt dat ze in hun vorm in de verte aan longen doen denken. Sinds de middeleeuwen wordt de plant daarom ook gebruikt voor de behandeling van longaandoeningen, hoewel het gebruik ervan tegenwoordig omstreden is.

Longkruiden: de verschillende soorten

Onder de longkruiden worden ongeveer 14 tot 20 verschillende soorten onderscheiden, waaronder zowel wilde planten als diverse wilde soorten. De bekendste daarvan is het longkruid, dat lange tijd als geneeskrachtige plant werd beschouwd. Maar ook andere soorten krijgen steeds meer aandacht in de tuinbouw. Wij hebben de meest voorkomende longkruid soorten en hun kenmerken hier voor u samengevat.

Echt of gevlekt longkruid (Pulmonaria officinalis)

• 30 tot 40 cm groeihoogte
• Roze tot paarsblauwe bloemen van maart tot mei
• Ovale bladeren met ronde, zilverwitte vlekken
• Bekend als geneeskrachtige plant tegen hoesten en ontstekingen

Rood longkruid (Pulmonaria rubra)

• 20 – 30 cm groeihoogte
• Matrode bloemen van april tot mei
• Bladeren lancetvormig en groen

Smalbladig longkruid (Pulmonaria angustifolia “Azurea”)

• 15 – 20 cm groeihoogte
• Gentiaan blauwe bloemen van maart tot april
• Losse, ongevormde bladeren

Groot gevlekt longkruid (Pulmonaria saccharata “Mrs. Moon”)

• 25 – 30 cm groeihoogte
• Roze-rode bloemen die na verloop van tijd paars worden
• Zilverkleurig gevlekt lancetvormig blad

Naast de bovengenoemde longkruid soorten zijn er ook talrijke wilde vormen zoals het Zacht longkruid (Pulmonaria mollis) of het bolvormig longkruid (Pulmonaria montana), maar ze zijn vaak bedreigd en worden daarom speciaal beschermd. In geen geval mogen de in onze regio inheemse longkruiden worden verward met het Indisch longkruid (Justicia adhatoda) – deze is niet verwant aan de inheemse varianten en behoort tot de Acanthaceae.

Longkruid planten: Alles over locatie en timing

Het mooie longkruid wordt beschouwd als bijzonder gemakkelijk te verzorgen en robuust. De plant kan deze kwaliteiten echter alleen vertonen als hij op een geschikte plaats wordt geplant: Een plaats onder bladverliezende struiken of bomen is bijzonder geschikt gebleken. Hier krijgt het longkruid voldoende licht voor zijn voorjaarsscheuten, en tegelijkertijd is het door zijn kleine formaat perfect om onder te planten. Veel longkruid soorten zijn ook geschikt voor schaduw, maar hier is de bloei vaak magerder. Longkruid is ook zeer weinig veeleisend als het gaat om de bodem. Ideaal is echter een standplaats met een humusrijke, voedzame en zonovergoten grond. De bodem moet een goede wateropslagcapaciteit hebben, want het longkruid reageert gevoelig op droogte. Tegelijkertijd moet wateroverlast tot elke prijs worden vermeden.

Als u longkruid wilt planten, zijn er twee mogelijkheden: Voorgekweekte planten kunnen bijna het hele jaar door worden geplant, maar een plantdatum in april of mei is optimaal. Om geschikte omstandigheden voor de planten te creëren, is het een goed idee om de grond vóór het planten te verbeteren met compost. De afzonderlijke planten worden ongeveer 15 centimeter van elkaar geplant en goed bewaterd. Als u het longkruid liever zaait, is maart ideaal. Omdat longkruid een lichtkiemer is, heeft de plant licht nodig om te kiemen. Daarom mogen de zaden niet dieper dan een halve centimeter in de grond worden gezaaid. Na het zaaien van het longkruid is het van cruciaal belang om de grond gedurende de volgende twee tot vier weken voldoende vochtig te houden.

Longkruid vermeerderen

De vermeerdering van longkruid in de tuin is even gemakkelijk als de verzorging. Het longkruid is bijzonder gemakkelijk te vermeerderen door de vaste plant te delen. De beste tijd om dit te doen is direct na de bloei in het begin van de zomer. Om het longkruid te verdelen, kiest u een gezonde, sterke moederplant. Direct in het bed of op een stabiele steun kunt u de plant in verschillende delen verdelen met een spade of een schoon, scherp mes. Elke sectie moet minstens twee scheuten hebben (liefst meer) om uit te groeien tot een nieuwe plant. Herplant vervolgens de verwijderde delen met een afstand van ten minste 15 centimeter tot de buren.

Een andere mogelijkheid is het verkrijgen en zaaien van longkruidzaden. Deze methode wordt echter niet aanbevolen omdat longkruid zich gemakkelijk voortplant en dus zelden planten voortbrengt met de kenmerken van de moederplant.

Longkruid verzorgen en knippen

Hoewel longkruid als bijzonder gemakkelijk te verzorgen wordt beschouwd, moet het toch af en toe wat aandacht krijgen. De plant geeft bijvoorbeeld de voorkeur aan een matig vochtige bodem, maar verdraagt geen wateroverlast. Op goed gedraineerde zandgronden is regelmatig water geven in droge zomers daarom aan te bevelen. Bovendien krijgen longkruidjes graag eenmaal per jaar mest. Dit moet in het voorjaar voor de bloei gebeuren met een hoofdzakelijk organische meststof zoals onze Plantura Organische Universele Meststof. De bosplanten zijn ook zeer dankbaar voor giften van bladhumus, brandnetelmest en vooral schorsmulch.

Hoewel snoeien niet absoluut noodzakelijk is, verdient het aanbeveling het longkruid jaarlijks te knippen. De planten worden volledig teruggesnoeid na de bloeiperiode, d.w.z. rond mei. Dit stimuleert nieuwe scheuten, en de nieuwe bladeren ontwikkelen een bijzonder mooi patroon. Bovendien trekt het winterharde longkruid zich niet zo snel terug na het snoeien in de herfst. Alleen als zaadvorming gewenst is, bijvoorbeeld voor het verkrijgen van nieuw zaad, mag de plant niet worden teruggesnoeid.

Longkruid: gebruik als geneeskrachtige plant

Longkruid werd lange tijd beschouwd als een beproefd huismiddel tegen hoest en andere longaandoeningen. Hildegard von Bingen gebruikte al een longkruiddrankje voor ademhalingsproblemen, stuwing van de longen of longoedeem. Tegenwoordig wordt de geneeskracht van de plant echter nogal kritisch bekeken: Van Commissie E, een afdeling van het voormalige Federaal Bureau voor de volksgezondheid, kreeg gevlekte longkruid een negatieve stem, omdat de werkzaamheid ervan niet kon worden bevestigd. Daarom komt longkruid nauwelijks voor in de orthodoxe geneeskunde en wordt het slechts zelden gebruikt als secundair ingrediënt in theeën.

In de homeopathie en de volksgeneeskunde wordt gevlekte longkruid echter nog steeds gebruikt. Longkruid thee en tincturen zouden klachten van de luchtwegen, het maagdarmkanaal en de urinewegen verlichten. Vooral het hoge gehalte aan slijmpolysachariden en tannines zou een slijmoplossende en verzachtende werking hebben. De werking van longkruidenthee is niet bewezen, maar er zijn geen bijwerkingen bekend.

Wilt u meer weten over de gezondheidsbevorderende werking van kruiden? In ons speciale artikel “11 kruiden die het immuunsysteem versterken” presenteren we nog meer kruiden.